Tiruvalluveri Kural

translata a Carolo Graul

Lipsiae, 1865



DE VIRTUTE.

I. Introductio. Dei laus.

   1. Literae omnes principium habent literam A; mundus principium 
      habet numen primordiale.

   2. Discendo fructus quis, nisi verearis bonos pedes (numinis) pura 
      scientia praediti?

   3. Qui adhaeserint augusto pedi illius, qui super florem (i.e. vel mundum, 
      vel cor humanum afflatu numinis quasi apertum) graditur, 
      supra terram diu vivent (antequam novam suscipiunt migrationem).

   4. Qui adhaeserit pedi illius, qui cupiditate et aversione caret, ei 
      nulla umquam erit afflictio.

   5. Utraque actio (sc. et bona et mala) cum tenebris (i.e. errore) 
      juncta non se junget iis, qui colunt laudem numinis cum veritate 
      junctam.

   6. Diu vivent, qui firmiter insistunt in via virtutis errori non obnoxia, 
      (viam dico) illius qui quinque (se affectus) via sensuum (incedentes) 
      exstinxit. 

   7. Iis tantum exceptis, qui pedibus illius, qui sibi similem non habet, 
      adhaerent, (hominibus) animi curam transnatare (i.e. superare) 
      difficile erit. 

   8. Nisi adhaeseris pedi sapientis illius, qui mare virtuum est, alterum 
      mare (sc. hujus vitae? vitii?) trajicere difficile erit. 

   9. Ut sensus perceptione carens, ita caput, non venerans octo virtutibus 
      praeditum (numen), virtute caret. 

  10. (Ceteri) vastum ortus (iterati) mare trajicient; non trajicient, qui 
      pedi numinis non adhaerent. 

II. Coeli pluentis praestantia. 

  11. Cum pluvia permanente mundus procedat, ea naturam habet, ut 
      pro nectare habenda sit. 

  12. Quod non modo comedentibus suavia alimenta subministrat, sed 
      (ea) comedentibus (et ipsum) alimentum fit, id est pluvia. 

  13. Si nubes (in coelo) sistens mentitur, fames sistens in vasta terra cum
      ingentibus aquis (i.e. oceano) vexabit.

  14. Aratro non arabunt (agricolae), si nubis aquarum ubertas minuitur. 

  15. Id quod perdit et perditis auxilium ferendo iterum sublevat, - id 
      omne pluvia. 

  16. Nisi guttae e coelo ceciderint, tunc virentis herbae caput difficile 
      erit cernere. 

  17. Et ipsius spatiosi maris bonitas deficiet, nisi nubes (vapores) 
      auferentes (imbrem) largiantur. 

  18. Sacra quotidiana cum sollemnibus, si coelum exsiccatur, et ipsis 
      coelestibus in hac terra non procedent. 

  19. Et largitio et castimonia corporis in spatioso orbe manere non 
      poterunt, nisi coelum largiatur. 

  20. Si mundus (occupatio mundana) sine aqua nemini prospere procedit, 
      ordo (mundi) sine pluvia non procedet. 

III. Ascetarum magnitudo.

  21. Majestatem poenitentium a suo instituto non aberrantium ut 
      omnium maximum decus auctorum decretum desiderat. 

  22. Si modum majestatis poenitentium pronunties, perinde est ac si 
      numeres in terra mortuos. 

  23. Qui duorum statuum (i.e. ortus et liberationis) conditionem scientes 
      in hac vita virtutem amplectuntur, eorum majestas in mundo splendet. 

  24. Qui stimulo, qui dicitur fortitudo (sapientia), quinque (sensus) fraenat, 
      is agro, qui dicitur "deliciae", (i.e. coelo) semen est. 

  25. De potestate illius, qui quinque (affectus sensuum) exstinxit, Indra, 
      rex eorum, qui immensum aetherem inhabitant, locuples testis est 
      (quippe qui potestatem illam in se ipso expertus sit). 

  26. Qui factu difficilia faciunt, magni sunt; parvi, qui factu difficilia non 
      faciunt. 

  27. Qui rationem quinque illorum, quae dicuntur gustus visus tactus 
      auditus olfactus, distincte novit, in eo mundus continetur. 

  28. Magnitudinem hominum verbi numquam irriti verbum arcanum 
      (sive maledicens sive benedicens) ostendet. 

  29. Qui montem virtutis ascendentes in culmine consistunt, eorum iram 
      etiamsi unum tantum temporis momentum duret, cavere difficile erit. 

  30. Qui Antanar (i.e. pulchra lenitate praediti) vocantur, virtutem 
      colunt (vel: qui virtutem colunt, Antanar vocantur), quia hi, in omne 
      vivum pulchra lenitate induti, vitam agunt. 

IV. Virtutis commendatio. 

  31. Gloriam parit, felicitatem etiam parit; quodnam viventibus bonum 
      est virtute majus? 

  32. Virtute majus emolumentum non est, nec majus damnum ejus 
      oblivione. 

  33. Quocumque poteris modo virtutis opera sine intermissione, ubicumque 
      occasio se offert, perficere debes. 

  34. In animo macula carere virtus est. Ceterum omne habet naturam 
      inanis strepitus. 

  35. In his quatuor, invidia, cupiditate, ira et iniquis verbis, vestigio 
      non falli, virtus est. 

  36. "Cras sapiemus", ita non dicens virtutem colas. (E vita) ubi abiturus 
      es, illa comes numquam abitura. 

  37. Qualis via virtutis sit, non opus est dicere; (cernere licet) in eo, qui 
      in lectica gestatur et in bajulo, qui eum gestat. (Nam qui gestatur 
      meriti in existentia priori conflati mercedem, bajulus demeriti poenam 
      ostendit.) 

  38. Si nullum diem perdi patiens recte feceris, hic erit lapis, qui diei 
      vitae viam occludet (i.e. qui impediet, quominus denuo nascaris). 

  39. Quae a virtute veniunt, deliciae sunt; cetera omnia sunt contraria 
      et laude carent. 

  40. Quod facere decet, virtus! Quod omittere decet, vitium! 

V. Vita domestica. 

  41. Paterfamilias honestis (illis) tribus (i.e. sacrorum librorum studiosis, 
      anachoretis, mendicantibus religiosis) in via bona constanti auxilio est. 

  42. Paterfamilias orbatis, pauperibus et defunctis (manibus aquam 
      spargendo) auxilio est. 

  43. In hos quinque, in Manes, in Deum, in hospitem, in consanguineos 
      et in se ipsum morem traditum diligenter observare, hoc caput est. 

  44. Conjugio, quod peccatum timens, aliis impertiens, cibo utitur, progeniei 
      defectus numquam erit. 

  45. Si conjugium amorem et virtutem habet, hoc et natura ejus erit et 
      fructus. 

  46. Si via virtutis conjugium geris, viam externam (i.e. vitam anachoretae) 
      ineundo, quid (majus) poteris assequi?

  47. Qui bene se gerit in conjugio, is omnium qui vires contendunt 
      (i.e. qui corpus castigant) caput est. 

  48. Conjugium, quod (alios) in viam deducens (ipsum) a virtute numquam 
      aberrat, continentiam habet prae continentibus. 

  49. Quae virtus dicitur, est vita conjugalis; altera etiam, si non est, 
      quod ab aliis reprehendatur, bona erit. 

  50. Qui his in terris conjugio convenienter vitam ducit, is ad deos, in 
      coelo habitantes, tolletur. 

VI. Uxoris bonitas. 

  51. Quae vitae domesticae aptis virtutibus excellens ad fortunam conjugis 
      se accommodat, ea felicitatis domesticae adjutrix est.

  52. Si uxori desit virtus domestica, quotcumque virtutes vita domestica 
      habeat, nullae sunt. 

  53. Quid deerit, si uxor excellat; quid aderit, si non excellat? 

  54. Muliere quid praestantius, si obtinuerit, ut castitatis vis exoriatur. 

  55. Quae non deum adorans, sed conjugem, lecto surgit, si dicat "cadat 
      pluvia", pluvia cadet. 

  56. Quae se ipsam custodiens, conjugem curans, famam magnitudine 
      plenam servans, segnitia caret, ea est uxor. 

  57. Custodia, quam claustra faciunt, quid proderit? quam facit virtus 
      mulierum, ea praecipua custodia est. 

  58. Mulier, si obtinuerit, qui ipsam obtinuit (i.e. vel simpliciter conjugem 
      vel emphatice conjugem, qui re vera ipsam possidet) in 
      mundo, in quo vivunt dei, magnam gloriam obtinebit. 

  59. Cui non est uxor, laudem diligens, ei non est incessus tamquam 
      leonis coram vituperatoribus. 

  60. Uxoris praestantiam magnum bonum dicunt; pulchrum ei ornamentum 
      addit bonorum liberorum procreatio. 

VII. Filiorum procreatio. 

  61. Inter possidenda aliud praeter possessionem filiorum, qui scienda 
      sciunt, nescio. 

  62. Mala "septem ortuum" te non tangent, si genueris bonos filios, in 
      quibus culpa non apparet.

  63. Filios suos bona sua vocant (sc. sapientes); filiorum (enim) bona 
      operibus, (quae) respectu ipsorum (parentum fiunt), ad ipsos 
      (parentes) redeunt. 

  64. Cibus proprii filioli manicula pertractatus (parenti) multo dulcior 
      est nectare. 

  65. Corpori voluptas est corpus filii tangere, auri voluptas ejus verba 
      audire.

  66. "Dulcis fistula, dulcis cithara" ita dicent, qui filioli sui primam vocem 
      non audiverunt. 

  67. Favor a patre filio praestandus est efficere, ut in coetu (doctorum) 
      praesideat. 

  68. Filios se ipsis sapientiores esse, quicumque in amplis terris constituti 
      vitam agunt, dulce judicant. 

  69. Majori gaudio, quam cum pareret, effertur mater, quae audit filium 
      perfectum (sapientem) vocari. 

  70. Remuneratio, quam filius debet patri, haec est, quod (admirantes) 
      dicunt "istius pater quam acerbam castimoniam sustinuit!"

VIII. Amor. 

  71. Estne etiam amori occludens sera? Lacrimula amantis eum foras 
      proferet. 

  72. Amore vacui omnia possident sibi; amore pleni et ipsa ossa possident 
      ceteris. 

  73. Cum amore junctam vitam (i.e. in vitam cum amore junctam tendere) 
      dicunt societatem, qua cum corpore jungitur cara anima. 

  74. Amor parit desiderium, illud vero parit amicitiae decus non pervestigandum. 

  75. Cum amore junctam vitam dicunt - post jucunde hic actam vitam 
      - nanciscendam gloriam (i.e. cum amore juncta vita per se ipsa 
      mercedem habet et in hoc et in illo mundo). 

  76. Amorem clementiae adjutorem dicunt imperiti: etiam irae (in 
      amicis corrigendis) adjutor est. 
 
  77. Ut sol adurit quod ossibus caret (velut formicae in regionibus soli 
      vicinis), ita justitia (divina) quod amore caret. 

  78. Vita ejus, qui in mente amorem non habet, perinde est, ac si in 
      terra saxosa sicca arbor gemmas ageret. 

  79. Externa membra quid proderunt, si desit internum corporis membrum 
      - amor?

  80. Quod amoris via incedit, sedes vitae (i.e. hominis vera anima) est; 
      corpora vero eorum, qui amore carent, sunt ossa pelle cooperta. 

IX. Hospitalitas. 

  81. Omnis vita domestica, qua quis (domi) manens (rei familiari) consulit, 
      hunc habet finem, ut hospitibus consulatur, beneficia conferantur. 

  82. Dum hospes foris versatur, intus solum edere, etiamsi sit ambrosia, 
      non desiderandum est. 

  83. Qui venientes hospites quotidie benigne excipit, ejus domus afflictionem 
      et ruinam non patietur. 

  84. Qui laeto vultu bonum hospitem curat, in ejus domo dea felicitatis 
      laeto animo morabitur. 

  85. Numquid opus erit, ut semen etiam spargatur in agro illius, qui, 
      postquam providerit hospiti, quod superest, comedit ipse? 

  86. Qui hospiti jam abituro prospiciens, venturum exspectat, is coelestibus 
      gratus erit hospes. 

  87. Fructus beneficiorum hospitalium non est, de quo dici possit: hanc 
      mensuram habet; mensura hospitis ejus mensura est. 

  88. (Rei familiari) multo labore prospeximus, et nunc spe caremus. Ita 
      dicent, qui non prospicientes hospitibus officia hospitalia praetermittunt. 

  89. Paupertas in (mediis) divitiis est stultitia, quae curam hospitis non 
      curat; in stultis (tantum) reperitur. 

  90. Si nares admoves, marcescet flos Anitscha: convivum (conviva?) 
      marcescet, si vultum mutans adspicis. 

X. Dulcia loqui. 

  91. Dulcis sermo est is, qui lenitate temperatus, a fraude alienus, ore 
      eorum profertur, qui "pulchrum bonum" comtemplati sunt. 

  92. Si (a te) impetras, ut laeto vultu dulcia loquaris, melius est, quam 
      laeto animo largiri. 

  93. Hilari vultu, suavi obtutu, ex animo dulcia loqui, haec virtus est. 

  94. Qui erga quoslibet dulcia verba, jucunditatis plena, habet, ei paupertas, 
      doloris plena, non erit. 

  95. Animo submisso dulci sermone uti, cuique ornamentum! alia (vel 
      aliena sc. ornamenta) non ita. 

  96. Si benigna meditans dulcia loqueris, vitiis decrescentibus, virtus 
      crescet. 

  97. Verba, quae utilitatem pariunt et a bona indole non discedunt, 
      virtutem parient et salutem producent. 

  98. Sermo dulcis, ab indignitate alienus, et in altera vita et in hac 
      voluptatem afferet. 

  99. Qui cognovit, dulcia verba dulcia parere, cur dura verba largietur? 

 100. Dum dulcia praesto sunt, acerba loqui perinde est ac acerbos 
      fructus edere, cum matura praesto sint. 

XI. Grata beneficiorum memoria. 

 101. Beneficium sine beneficio (ante recepto) collatum vix coelum et 
      terra remunerari poterunt. 

 102. (Opportuno) tempore collatum beneficium, quamvis parvum sit, 
      mundo ipso multo majus erit. 

 103. Virtutem beneficii, quod non ponderato fructu conferatur, si ponderes, 
      bonitas ejus ipso pelago major erit. 

 104. Quamvis milii grano par beneficium conferatur, qui fructum (grati 
      animi?) noscunt, illud palmyrae arbori par judicabunt. 

 105. Beneficium (collatum) mensura beneficii (referendi) non est; praestantia 
      illius, qui beneficium accepit, ejus mensura est. 

 106. Noli oblivisci benevolentiae eorum, qui labe carent; noli deserere 
      amicitiam eorum, qui in rebus adversis praesto tibi erant. 

 107. Qui ab oculo cadentem lacrimam abstersit, ejus amicitiam per 
      septiformes septem ortus (omnes) recordabuntur. 

 108. Bona oblivisci bonum non est; non bona statim oblivisci bonum est. 

 109. Si quis homicidio par maleficium in nos committat - simul ac 
      unius tantum beneficii ab eo accepti meminerimus, illud evanescet. 

 110. Etiamsi quis quodcumque bonum (in se) occiderit, ei salus est; 
      hominibus, qui acceptum beneficium occidunt, salus non est. 

XII. Aequitas. 

 111. Pulchrum hoc unum est, quod convenientia dicitur; (fiet) si poteris 
      servare rationem cuique conditioni convenientem. 

 112. Fortuna justi, sine ruina, posteris etiam firmitati erit. 

 113. Quantumvis boni tibi afferat, fortunam, quae aequitatem migrando 
      nascetur, statim abjicias. 

 114. Aequusne an iniquus quis fuerit, cujusque progenie perspicuum 
      erit. 

 115. Pernicies et prosperitas non ex nihilo (sed ex merito atque culpa 
      in vita priori conflato) oriuntur; (quare) animis non inclinari 
      perfectis ornamentum est. 

 116. Si animus tuus aequitatem deserens, quod iniquum est fecerit, 
      scias, hoc idem esse ac si dicas "peribo". 

 117. Qui aequitatem servans in virtute perseverat, ejus infortunium 
      sapientes calamitatem non judicant. 

 118. Ad instar librae, quae pari momento quod justum est librat, cum 
      tranquillitate in nullam partem inclinari, perfectorum ornamentum 
      est. 

 119. Quod in verbis non deflectit, rectum erit, - si (a te) impetraveris, 
      ut (etiam) animus constanter non deflectat. 

 120. Illis, qui negotiantur, hoc est (vere lucrosum) negotium, si etiam 
      aliena tamquam sua diligenter curant. 

XIII. Continentia. 

 121. Continentia ad immortales perducit, incontinentia in spissas tenebras 
      dejicit. 

 122. Ut thesaurum custodi continentiam; nullum animae bonum ea 
      majus. 

 123. Si cognoscenda cognita habens justa ratione te ipsum continere 
      poteris, continentia illa cognita, gloriam tibi paries. 

 124. Qui in statu suo immotus se ipsum continet, ejus species monte 
      multo excelsior est. 

 125. Submissio omnibus bona est; imprimis divitibus (verarum) divitiarum 
      naturam habet.

 126. Si in una vita, testudinis instar, quinque (sensus) comprimas, vita 
      septiformis (cf. 62) in tuto erit. 

 127. Quaecunque non custodias, linguam custodi! nisi custodias, verbum 
      vestigio falletur, et tu dolorem patieris. 

 128. Etiamsi unus tantum oriatur mali verbi fructus, bona (quaecunque) 
      mala fient. 

 129. Vulnus igne inustum intus sanabitur; non sanabitur nota, quam 
      inussit lingua. 

 130. Qui iram coercens sapienter sibi temperat, ejus aditum (pulchritudinem?) 
      virtus circumspiciens in viam ejus irrepet. 

XIV. Boni mores. 

 131. Boni mores quum dignitatem afferant, bonorum morum majorem 
      curam habere debes quam vitae. 

 132. Omni studio et cura morum bonitatem custodi! quamvis enim (in 
      ceteris rebus) scientiam et curam adhibens ad perfectionem pervenias, 
      illa auxilio (tibi erat). 

 133. Mores boni nobilitas generis sunt, mores corrupti sunt generis 
      obscuritas. 

 134. Etsi obliviscatur doctrinae, (iterum) discere poterit sapiens; bonitate 
      morum deficiente, generis nobilitas peribit. 

 135. Ut invidis opes, ita male moratis honores non sunt. 

 136. A morum integritate sapientes non deficient, ignominiam defectionis 
      considerantes. 

 137. Ex moribus bonis (homines) honorem assequentur; ex eorum 
      defectu ignominiam, quam assequi non debent. 

 138. Boni mores sunt semina boni; mali mores dolorem parient in 
      aeternum. 

 139. Bene morati mala verba, licet inconsiderate, ore proferre nequeunt. 

 140. Qui vitam agere cum vita sapientum congruam non discunt, 
      quamvis multa discant, indocti sunt. 

XV. Alienam uxorem non concupiscere. 

 141. Stultitia, quae (mulierem) alterius propriam concupiscere solet, 
      non est usquam terrarum apud eos, qui "virtutem" et "bonum" 
      perspiciunt. 

 142. Inter omnes, qui extra fores stant, nemo est stultitior illis, qui 
      alterius januae adstant. 

 143. A mortuis non differunt, qui in uxorem illius, qui firmiter confidit, 
      peccare student. 

 144. Quantumvis licet sis magnus, quidnam erit, si, ne pro milii quidem 
      grani modo sapiens, alienam uxorem adeas. 

 145. Qui dicens: "leve est" in (alienum) domum irrumpit, ignominiam 
      referet in aeternum non perituram. 

 146. Qui in (alienam) domum irrumpit, ab eo haec quatuor: odium peccatum 
      metus ignominia - non discedunt. 

 147. Maritus, cujus virtus propria est, dicetur ille, qui non desiderat 
      corpus illius, quae est alterius propria. 

 148. Excelsa viri indoles, quae ad uxorem alienam non respicit, in perfectis 
      et virtus est et perfectum decus. 

 149. In hac terra vastis aquis circumdata quis bonum possidet? Qui 
      humeros non tangit illius, quam possidet alter. 

 150. Etsi virtutem tibi non vindicans (ei) contraria feceris, bonum tibi 
      erit, non concupiscere mulierem, quam sibi vindicavit alter. 

XVI. Patientia. 

 151. Instar terrae, quae fert aratorem, eos ferre, qui te despiciant, caput 
      (i.e. summa virtus) est. 

 152. Injuriam semper tolera! ejus oblivisci isto melius. 

 153. Hospitem repellere - summa paupertas! stultos ferre - summa 
      fortitudo! 

 154. Si tuum honorem amittere nolis, necesse erit, patientiam servans 
      vitam agas. 

 155. (Sapientes) ut rem nihili abjiciunt impatientes; patientes ut aurum 
      servant recondentes. 

 156. Ulciscendi cupidorum gaudium unum diem manebit; laus patientium, 
      dum discedant e vita (dum mundus pereat?) 

 157. Quamvis alii injuste in te agant, bonum tibi erit, de dolore (quem 
      illi inde recepturi sunt) dolentem contra virtutem nihil agere. 

 158. Qui superbia (elati) superba faciunt, eos te oportet animi aequitate 
      vincere. 

 159. Sanctitatem ascetae habet, qui patitur mala verba ex ore eorum, 
      qui modum excedunt. 

 160. Qui jejunando dolorem patiuntur, magni quidem sunt, - (sed) 
      post eos, qui aliorum mala verba patiuntur. 

XVII. Sine invidia esse. 

 161. Cujus indoles est in pectore invidiam non habere, eum bonam 
      sequi viam, quisque secum statuat. 

 162. Inter omnes thesauros nullus huic comparandus, si (a te) impetraveris, 
      ut nemini invideas.

 163. Virtutis felicitatem (virtutem et prosperitatem?) spernens dicetur, 
      qui, aliorum felicitatem negligens, invidet. 

 164. (Sapientes) nihil propter invidiam injuste faciunt, dolorem ab injuriae 
      via exoriri scientes. 

 165. Invidia plenis haec (ipsa) satis est; etiamsi fine excidant hostes 
      perniciem afferet. 

 166. Qui (aliis) collatum (beneficium) invidet, ejus propinqui vestitus et 
      cibi inopia interibunt. 

 167. Dea felicitatis invido invidens sororem suam majorem introducit 
      atque abibit. 

 168. Scelerata una illa, quae dicitur invidia, felicitatem interficit et 
      (postremo) in ignem (infernum) praecipitat. 

 169. Invidi prosperitas et probi pernicies meditationis materiam suppeditant 
      (indicantes meritum culpamque in priore vita comparatum). 

 170. Non sunt, qui invidentes profecerint; non sunt, qui, invidia vacui, 
      proficere desierint. 

XVIII. Sine avaritia esse. 

 171. Qui inique (alienis) bonis inhiaverit, ei familia interibit - ipsi 
      vero statim calamitatem afferet. 

 172. Quos iniquitatis pudet, ii suae utilitatis studio nihil faciunt, quod 
      vituperandum sit. 

 173. Qui alterum gaudium desideret, propter aviditatem gaudii exigui 
      virtuti contraria non faciet. 

 174. Qui sensibus devictis scientiam a vilitate liberam habent, numquam 
      (aliena) concupiscent, dicentes: nihil sumus (i.e. pauperes 
      sumus). 

 175. Subtilis et copiosa scientia quid (tibi proderit,) si (aliena) concupiscens 
      in omnes stulta feceris?

 176. Qui animi benigni cupidus in via (recta) consistit, si bonorum 
      cupidus mala moliatur, pessum ibit. 

 177. Noli appetere bonum aviditate partum; fructus ejus, ubi veniet 
      maturitas, vix erit bonus. 

 178. Securitas tuae salutis quaenam? Non concupiscere alterius rem 
      caram. 

 179. Sapientibus, qui virtutis gnari numquam concupiscunt, Dea felicitatis, 
      opportunitatis gnara, statim se adjunget. 

 180. Ruinam pariet, si inconsiderate concupiscas; triumphum pariet 
      magnanimitas, quae non concupiscit. 

XIX. De absente non male loqui. 

 181. Etsi quis virtutem ne nominans quidem ei contraria faciat, bonum 
      tamen erit, si dicatur de absentibus non detrahere. 

 182. Absentem perdere et (praesenti) ore mendaci arridere est pejus 
      quam virtutem perdere et peccatum committere. 

 183. Fructum quem praedicat virtus, potius mors (tibi) feret, quam 
      quod vivis, alteri praesenti simulans, absenti detrahens. 

 184. Quamvis coram (aliquo) loquaris, nihil respiciens, tamen noli post 
      tergum ejus verba loqui, quae posterum non respiciunt. 

 185. Aliquem non ex animo de virtute loqui, intelligitur ex indole 
      abjectissima, qua de absentibus male loquitur. 

 186. Qui alterius vitia enuntiaverit, inter ipsius vitia idonea seligentes 
      enuntiabunt. 

 187. Qui nesciunt gratis verbis amicitiam jungere, ingratis verbis et 
      ipsos amicos a se alienabunt. 

 188. Qui ita affecti sunt, ut ipsorum proximorum culpam divulgent; 
      quid, quaeso, facient alientis? 

 189. Nonne terra, virtutem (esse) videns, onus ejus sustinet, qui tergum 
      videns, detrectat? 

 190. Si quisque ut alienam culpam suam videret, essetne animis humanis 
      malum? 

XX. Inutilia non loqui. 

 191. Qui cum multorum stomacho inania loquitur, ab omnibus despicietur. 

 192. Inania loqui coram multis pejus est, quam injusta facere in amicos. 

 193. Inania profundens sermo testatur: "Hic (qui loquitur) homo est 
      inanis bonis moribus." 

 194. Coram multis habitus sermo, fructus expers, bonitatis expers, 
      (loquemtem) a probitatis (laude) excludet. 

 195. Generositas cum dignitate evanescet, si vir generosus vana 
      loquatur. 

 196. Qui verba futilia jactat, eum hominem ne vocato, glumam hominis 
      voca. 

 197. Etiamsi, quod morum bonorum expers est, loquantur perfecti - 
      loquantur! quod sensus expers est, non loqui, bonum est. 

 198. Sapientes, qui sensum rarum perscrutantur, nihil dicunt, quin gravem 
      sensum habeat. 

 199. Verba a fructu remota ne per oblivionem quidem loquentur, qui ab 
      errore remotam vitio puram scientiam habent. 

 200. Inter verba (quae dicturus es) ea, quae fructum habent, (vel: Si 
      loqueris, ea quae fructum habent) eloquere! noli eloqui verbum, 
      quod fructu caret.

XXI. Peccati metus. 

 201. Qui maleficii experti sunt, non timent; excelsi timent maleficii 
      insolentiam. 

 202. Cum malum (semper) malum fructum ferat, plus quam ignem time 
      maleficium. 

 203. Scientiae omnis caput est, ne ipsis hostibus quidem male facere. 

 204. Nec per oblivionem alterius malum circumspicias; qui circumspexerit, 
      ejus malum virtus (i.e. divina justitia) circumspiciet. 

 205. Quod pauper sis, noli male facere. Si feceris, magis magisque 
      pauper eris. 

 206. Quod injuriae naturam habet, alteri non inferat, qui non desiderat 
      ipse eo, quod doloris naturam habet, vexari. 

 207. Qualibuscunque hostibus (homines) circumdati sint, evadent; 
      sed hostis, qui est peccatum, sine intermissione insequens, 
      (postremo) interficiet. 

 208. Interitus ejus, qui maleficia admittit, similis umbrae est, quae 
      semper aliquem vestigiis consequitur. 

 209. Si te ipsum amas, nil, quod malum sit, quantumvis minimum, 
      facere audeas. 

 210. Si quis a recta via aberrando, maleficium non committat, scito, 
      ad illum ruinam difficulter accedere. 

XXII. Munificum esse, ubi mos postulat. 

 211. Munificentia remunerationem non postulat. Nubi quid reddit 
      mundus? 

 212. Quaecunque quid sua industria sibi comparavit bona, hominibus 
      bene moratis ad conferenda beneficia conducunt. 

 213. Difficile est et in deorum mundo et hac in terra adipisci alia bona 
      praeter munificentiam secundum morem. 

 214. Qui, quod decet, didicit, (re vera) vivit, ceteri inter mortuos 
      numerandi sunt. 

 215. Divitiae sapientis, qui morem servare studet, perinde sunt ac si 
      lacus publicus aqua abundat. 

 216. Si bona benefico homini obtingunt, perinde est ac si arbor fructifera 
      in medio oppido ad maturitatem venit. 

 217. Divitiae, quae obtingunt moris observantissimo, similes sunt 
      arbori, quae medicinam ferens, nemini se subtrahit. 

 218. Sapientes officii gnari etiam tempore inopiae munificentiam debitam 
      non remittunt. 

 219. Virum munificum ad paupertatem redigi, hoc ipsum est, quod 
      moleste patitur, se praestando praestare non posse. 

 220. Si dixeris: ex munificentia gignitur damnum, hoc (i.e. tale 
      damnum) tanti est, ut (te ipsum) vendendo illud emere debeas. 

XXIII. Largitio. 

 221. Pauperibus aliquid dare, est donum; reliqua omnia quaesitam 
      remunerationem naturam habent. 

 222. Etiamsi dicant: bona (ad coelum?) via est, accipere est malum 
      etiamsi dicant: non est coelum, dare est bonum.

 223. Virorum nobilium est, a verbo illo abjecto: "Nil habeo." se abstinere 
      et dare. 

 224. Malum est rogari - dum laetum ejus vultum, qui rogavit (et voto 
      potitus gratus discedit) aspicias. 

 225. Opus (summum) eorum, qui in operibus versantur (i.e. ascetarum) 
      est opus famis (voluntariae) - sed post opus eorum, qui famem 
      (aliorum) depellunt. 

 226. Torquentem famem inopum sedare, opulentorum thesaurus est. 

 227. Qui consuevit (aliis) impertiens coenatum ire, eum pessima illa 
      pestis, quae fames dicitur, nunquam invadet. 

 228. Voluptatem cum gaudio dandi non norunt, qui oculo duro bonum 
      suum servantes amittunt. 

 229. Certe mendicando acerbius est, (thesaurum) implendi causa solum 
      coenare. 

 230. Moriendo nil acerbius, tamen illud etiam dulce erit, si largitio fieri 
      non potest. 

XXIV. Laus. 

 231. Vive, ut propter munificentiam lauderis; nullus viventibus fructus 
      est praeter illam laudem. 

 232. Sermocinantium sermones omnes ejus continua laus sunt, qui 
      rogantibus aliquid largitur. 

 233. Excepta laude, quae sola in mundo excellit, nihil est, quod, non 
      interiens, perpetuo maneat. 

 234. Si laudem paras, quae finem terrae attingat, mundus coelestium in 
      coelum sublatos non laudabit. 

 235. Damnum quod emolumento par sit et mortem, qua (laus, quae 
      quasi vita est) oritur, praeter scientes vix quisquam assequi potest. 

 236. Si (publice) appares, cum laude appare! melius erit, non apparere 
      quam sine laude apparere. 

 237. Qui, ut laudetur, non vivit, cum sibi ipsi non dolorem faciat, quamobrem 
      vituperatoribus (conquerendo) dolorem facit? 

 238. Omnibus, qui in his terris vivunt, dedecori erit, nisi posteritatem, 
      quae laus dicitur, gignant. 

 239. In terra, quae sustinet onus corporis, quod laude caret, ubertas 
      fructuum, qui vitio carent, evanescet. 

 240. Vivunt, qui sine macula vivunt, non vivunt, qui sine laude vivunt. 

XXV. Benevolentia. 

 241. Benevolentiae abundantia vera est abundantia; pecuniae abundantia 
      apud viles etiam homines est. 

 242. Bona via quaerens benevolentiam posside; etiamsi diversis viis 
      (salutem) quaerant, illa auxilium est. 

 243. Qui animum habent cum benignitate junctum in mundum miseriae 
      cum tenebris junctum non intrabunt. 

 244. Qui vitae (aliorum) consulentes benevolentiae sunt compotes, ipsorum 
      vitae, dicunt, nullum facinus timendum esse. 

 245. Qui benevolentiae compotes sunt, iis nullum malum accidit. Terra 
      dives lateque patens, quam pervagantur venti, testis est. 

 246. Qui a benevolentia defecerunt, et in malis faciendis versantur, eos, 
      sapientes dicunt (in vita priori?) a veritate defecisse et sui esse 
      oblitos. 

 247. Quemadmodum hic mundus eorum non est, qui divitiis carent, 
      ita alter mundus non est eorum, qui benevolentia carent. 

 248. Divitiis orbati iterum aliquando florere poterunt; benevolentia 
      orbati orbi sunt, et vix restitui poterunt. 

 249. Virtus (omnis), quam exercet benevolentia vacuus, - si bene 
      examines - perinde se habet ac cognitio summae veritatis apud 
      acumine vacuum. 

 250. Cogites te coram potentiori constitutum esse, cum in debiliorem 
      invecturus es. 

XXVI. Abstinentia a carnibus. 

 251. Qui ut suam carnem augeat, alienas carnes comedit, quomodo is 
      benevolentia utetur? 

 252. Bona non possident, qui ea negligunt; ita benevolentiam non possident, 
      qui carnibus vescuntur. 

 253. Ut animus illius, qui telum in manum sumit, ita ejus animus se 
      habet, qui bonum negligens, ob gustum corpore (animalis) cujusdam 
      vescitur. 

 254. Quae est benevolentia et quid (vitium ei) contrarium? Non mactare 
      et mactare. Etiam carne illa (mactando comparata) vesci 
      nefas est. 

 255. (Carne) non vescendo vita continetur. Si tamen comedas, inferna 
      (te devorabunt et) iterum non evoment. 

 256. Nisi mundus edendi causa (carnem) emat, nemo erit, qui pretii 
      causa eam vendat. 

 257. Carne non vesci necesse est, quippe cum sit alterius vulnus (i.e. 
      alterius vulneratione comparata), si inveniuntur, qui sapiunt. 

 258. Sapiens, qui a libidine discessit, non vescetur carne, quae a vita 
      discessit. 

 259. Melius est nullius vitam exstinguere et consumere, quam butyrum 
      fundendo mille victimas immolare. 

 260. Qui non interficit et carnem respuit, eum vita omnis junctis manibus 
      venerabitur. 

XXVII. Vita ascetica. 

 261. Proprium dolorem perpeti neque ceteris viventibus offerre dolorem, 
      haec est poenitentiae forma. 

 262. Qui poenitentiam habent, iis etiam fiet poenitentia. Qui vero 
      poenitentia carent, frustra poentientiam suscipient. 

 263. Ceteri studiosi poenitentibus subveniendi - num forte poentientiae 
      obliti sunt? 

 264. Si destructionem hostium et fautorum incrementum modo cogites, 
      per poenitentiam obtinentur. 

 265. Cum optata omnia optata ratione impetrent, in hac vita poenitentiam 
      suscipiunt. 

 266. Qui poenitentiam agunt, suum negotium agunt; ceteri inania 
      faciunt, cupiditatibus involuti.

 267. Ut, igne ardente, in aurum: ita, afflictione ardente, in poenitentes 
      lux se effundit. 

 268. Qui suam vitam omnino suam adeptus est (Qui suam vitam, notione "ego" 
      cessante, adeptus est), eum reliqua vita omnis venerabitur. 

 269. Ipsam mortem superare iis continget, qui vim poenitentiae obtinuerunt. 

 270. Causa, cur homines inanes tam multi sint, haec est, quod poenitentes 
      tam pauci, non poenitentes tam multi! 

XXVIII. Continentia simulata. 

 271. Qui animo fallaci vitam (castimoniae) fictam agit, eum intus quinque 
      elementa omnia (i.e. sensus, quibus vita castimoniae ficta 
      nihil detrahitur) deridebunt. 

 272. Incessus altus tamquam coelum quid proderit, si animus cognito 
      peccato teneatur. 

 273. Species virium in eo, cujus conditio est, ut vires ei deficiant, 
      perinde se habet ac bos, quae pelle tigridis cooperta pascitur. 

 274. Castimoniae specie se occultantem poenitentiae contraria facere 
      perinde est, ac si venator arbusto se occultans aves decipiat. 

 275. Vita ficta eorum, qui dicunt: "cupiditatum expertes sumus" multum 
      afferet doloris, ut "quid, quid?" dicere cogantur. 

 276. Duriori oculo nemo est quam ille, qui, quamvis animo poenitentia 
      carens, poenitentiam simulans fraude vivit. 

 277. (Mundus) tenet, qui, quamvis speciem externam cunri seminis prae 
      se ferant, indole interna apice ejus sint nigriores. 

 278. Multi sunt, qui macula (peccati) in animo inhaerente ad modum 
      sanctitate inclytorum lavantur et eo se occultant. 

 279. Sagitta (recta) atrox est; curva cithara dulcis; eodem modo haec 
      ex proprietate operum sunt aestimanda. 

 280. Nec calvities (qua sivaitarum ordo inferior insignis est), nec longs 
      caesaries (quae apud ordinem superiorem caelibum invenitur) 
      opus erit, si abstinueris ab iis, quae mundus (sapientes) 
      reprobat. 

XXIX. Fraude non uti. 

 281. Qui dicitur levitatis expers (ad summum bonum) niti, animo suo 
      cavere debet, ne quantulumcumque surripiat. 

 282. Etiam mente cogitata mala sunt. Noli dicere: proximi bonum 
      furto subducam. 

 283. Bonum fraude partum, dum videtur augeri, modum excedendo 
      destruitur. 

 284. Cupiditas, in fraude gravescens, cum fructus suos feret, immortalem 
      miseriam pariet. 

 285. Benevolentiam meditantes amorem adipsci iis non contingit, qui 
      bona (aliena) meditantes torporem spectant. 

 286. Modum tenentes vitam agere non possunt, quorum cupiditas in 
      fraude gravescit. 

 287. Artem illam nigram, quae fraus dicitur, exercere non possunt, qui 
      ad magnitudinem eorum nituntur, qui modum tenent. 

 288. Ut in animo eorum, qui modum sciunt, virtus, ita in eorum animo, 
      qui fraudem sciunt, fraus residet. 

 289. Modum non servantes statim interibunt, qui nihil nisi fraudem intelligunt. 

 290. A fraudulentis ipsorum corpus recedet; a fraude carentibus etiam 
      mundus deorum non recedet. 

XXX. Veracitas. 

 291. Si quaeras, quid sit veritas, respondeo: ea dicere, quae quocumque 
      malo vacua sint. 

 292. Etiam sermo falsus naturam veritatis habebit, si sine culpa bonum 
      afferat. 

 293. Pectore tuo conscio ne mentiaris. Si mentitus es, pectus te uret. 

 294. Qui ex animo sine mendacio vitam agit, in totius mundi (sapientium) 
      animo inhaeret. 

 295. Qui ex animo (animo conjunctam) veritatem loquitur, caput 
      eorum est, qui cum poenitentia (conjunctam) benignitatem colunt. 

 296. Nulla est laus, quae veritatem aequet; sine labore virtutes omnes 
      largitur. 

 297. Si quis non mentiens mendacio abstinet, ei licet ceteras virtutes non 
      facienti nihil facere. (Si quis mendacium mendacium non exercet, 
      ei licet ceteras virtutes, non facere, non facere). 

 298. Externa mundities aqua efficitur; interna mundities veritate ostenditur. 

 299. Omne lumen perfectis non est lumen; lumen veritatis lumen est. 

 300. In omnibus (scriptis), quae vera esse cognovimus, nullum aliud 
      (invenitur) bonum, quantumcumque est, quod veritatem aequet. 

XXXI. Non irasci. 

 301. Qui, ubi effectum habere potest, iram continet, is eam continet; 
      ubi non potest, quid erit, si contineat, quid, si non contineat? 

 302. Mala est ira, ubi nihil efficit; ubi quid efficit, nihil pejus. 

 303. In quemlibet irae obliviscaris; fetus malorum ab ea orietur. 

 304. Ira, quae risum et gaudium perimit, num alius pejor hostis est?

 305. Si tibi caveas, iram caveas; sin minus, ita te perimet. 

 306. Igne mortifero irae etiam ratis salutifera amicorum comburetur. 

 307. Interitus ejus, qui iram numero bonorum habet, perinde est ac 
      non fallens manus ejus, qui terram ferit.

 308. Etsi quis dolorem tibi commoveat, quasi te attingunt juncti ignes, 
      si irae vacuitas adest, bonum erit. 

 309. Quaecumque intus cogitaverit, simul obtinebit, cui intus ira nulla 
      inest. 

 310. Qui ira delinquunt, iis pares sunt, qui animam relinquunt; qui irae 
      renuntiant, eorum sunt socii, qui (omnibus) renuntiaverunt. 

XXXII. Nemini male facere. 

 311. Etsi bonum consequantur, quod honorem pariat, nemini malum 
      facere eorum est, qui macula carent. 

 312. Etiamsi quis iratus ipsis damnum inferat, vicissim nihil damni 
      inferre, macula carentium est. 

 313. Ipsis hostibus qui sine causa oderint illatum damnum dolorem 
      afferet, qui evitari nequit. 

 314. Damnum (tibi) inferentes poena afficies, si beneficia in eos contuleris, 
      ut pudore afficiantur. 

 315. Scientia tua quid efficitur, si alienum malum tamquam tuum non 
      curas? 

 316. Quod tu malum esse nosti, id alteri facere ne aggrediaris! 

 317. Quantumcumque est quocumque tempore nemini ex animo quidquam 
      haud pulchri facere, (honestatis omnis) caput est. 

 318. Qui cognoverit, quid vitae suae malum sit, quare, quaeso, ceteris 
      viventibus malum afferet? 

 319. Si ante meridiem alteri malefeceris, post meridiem tibi malum 
      ultro obveniet. 

 320. Qui ceteros dolore afficient, eis dolores omnes obventient; dolorem 
      non facient, qui doloris vacuitatem cupient. 

XXXIII. Non occidere. 

 321. Si quaeras, quae actio virtuti consentanea sit - non occidere. 
      Vitia omnia caedes parit. 

 322. Aliis impertientem cibum capere, multa animantia benevolentia 
      complecti, omnium eorum, quae collegerunt auctores, caput est. 

 323. Unice bona est a caede abstinentia: bonitate secundum locum tenet 
      a mendacio abstinentia. 

 324. Si quaeras, quae bona sit via - via illa qua circumspiciunt, ne 
      quid occidant. 

 325. Inter omnes, qui, ne vita pergat, timentes, abstinentes vivunt, 
      caput est, qui ne vita privet, timens, abstinentiam a caede circumspicit. 

 326. Qui abstinentiam a caede suscipit, ejus vitae dies Deus mortis, 
      qui vitam devorat, non corripit. 

 327. Quamvis vita tua amittatur, noli quidquam facere, quo alteri dulcem 
      vitam adimas. 

 328. Quamvis maximum fiat emolumentum, quod per caedem fit emolumentum, 
      perfectis ultimum est. 

 329. Qui negotium occidendi tractant, in vili negotio occupantur ex 
      mente eorum, qui, quid vile sit, intelligunt. 

 330. Vitam e corpore traxisse dicentur, qui in vitioso corpore infelicem, 
      miseram vitam ducunt. 

XXXIV. Rerum terrestrium instabilitas. 

 331. Tenuis illa sapientia, quae instabilia stabilia existimat, ultima est. 

 332. Ut concursus ad gregem mimorum, ita habet cumulatio magnarum 
      divitiarum; etiam dispereunt, ut dispergitur ille. 

 333. Fortuna conditionem habet, ut non maneat; si eam obtinueris, 
      statim quae maneant sequi debebis. 

 334. Se ostendens tanquam id, quod dies dicitur, vita (revera) est secans 
      ensis, si inveniuntur, qui hoc intelligant. 

 335. Antequam singultus linguam comprimens te aggrediatur, bonum 
      opus aggrediens, agere debes. 

 336. "Qui heri erat, hodie non est", haec est hujus mundi dignitas. 

 337. Qui nesciunt, an vel minimam partem temporis victuri sint, plus 
      quam centena millia moliuntur. 

 338. Ut avis evolat et ovum solum relinquit, ita se habet conjunctio 
      animi cum corpore. 

 339. Qui moritur ei similis est, qui somnum capit; qui nascitur, ei est 
      similis, qui somno solvitur. 

 340. Anima, quae in corpore tanquam in hospitio moratur, domum nullam 
      habet. - Nonne ita est? 

XXXV. Renuntiatio. 

 341. A quo quis se disjunget, inde nullum dolorem patietur. 

 342. Si optas, ut aliquid tibi obtingat, renuntia! si renuntiaris, multa 
      tibi in hac vita poterunt obtingere. 

 343. Desiderandum est, ut quinque sensus omnes perimantur; desiderandum 
      est, ut desideria omnia simul ejiciantur. 

 344. Nil possidere poenitentium natura est; possessio (poenitentiam) 
      expellens etiam corruptelae erit. 

 345. Quid, quaeso, erit, cui adhaerescant? Qui id agunt, ut cursus 
      ortuum praecidatur, iis ipsum corpus molestum est. 

 346. Qui arrogantiam, qua "ego" et "meum" dicitur, a se removebit, 
      mundum intrabit (ipsis) coelestibus excelsum (i.e. liberatione 
      absoluta fruetur). 

 347. Libidinum tenacibus dolores pertinaces! 

 348. Perfecte poenitentes pervincent; ceteri confusi in rete incident. 

 349. Si excidantur cupiditates, (id) cursum ortuum praecidet; sin minus, 
      non nisi inconstantia (more et nasci; nasci et mori) cernetur. 

 350. Teneas, quod is, quem cupiditas non tenet, tenendum tradit; in eo 
      contentum teneas, ut cupiditatem detineas. 

XXXVI. Veri cognitio. 

 351. Ab errore, qui quod rerum veritas non est, pro veritate habet, 
      ignobilis ortus proficiscitur. 

 352. Qui sine caecitate mentis sapientia pura utentur, beatitate fruentur 
      sine tenebris. 

 353. Qui dubitatione vacui claram rerum scientiam assecuti sunt, iis 
      coelum propius est quam haec terra. 

 354. Etsi quis perceptionibus quinque partitis potitus sit, nihil prodest 
      iis, qui veritatis scientia carent. 

 355. Quaecumque est res et qualiscumque est, rei illius veritatem perspicere 
      sapientia est. 

 356. Qui in hac vita discentes rerum veritatem perspiciebant, via 
      potiuntur, qua non iterum huc sunt migraturi. 

 357. Si intima mens intimam rerum veritatem comprehendet, non opus 
      erit, iterum de ortu cogitare. 

 358. Summum bonum gloriae ita perspicere, ut stultitia (iterati) ortus 
      discedat, sapientia est. 

 359. Si, quod (omnibus) inhaereat cognoscendo ita vivas, ut, in quo tu 
      inhaeres, pereat, dolor haerens ad perniciem tibi non adhaerescet. 

 360. Cupiditas, ita, error - ubi horum trium ipsa nomina intereunt, 
      etiam dolor interibit. 

XXXVII. Cupiditatem evellere. 

 361. Cupiditatem vocant semen, quod animis omnibus ortum parit nullo 
      unquam tempore desiturum. 

 362. Si cupias, ortuum vacuitas cupienda est; tibi obveniet, si cupiditatum 
      vacuitatem cupies. 

 363. Bonum tam desiderandum quam cupiditatum vacuitas in hac vita 
      nullum est; etiam in altera vita simile non habet. 

 364. Quae puritas dicitur, est cupiditatum vacuitas; tibi obeveniet, si 
      veritatem cupies. 

 365. Liberi sunt a cupiditate liberi; hoc modo liberi ceteri non sunt. 

 366. Sibi cavere velle, virtus est; id quod te vult decipere, cupiditas est. 

 367. Si cupiditatum opera prorsus exstinguis, via a te optata nunquam 
      interitura opera tibi obvenient. 

 368. Cupiditate carens miseria carebit. Si (cupiditas) adest, miseria 
      sine fine magis magisque veniet. 

 369. Etiam in hac vita gaudium non desinet, si cupiditas, dolorum 
      omnium dolor, exstinguetur. 

 370. Si expelletur cupiditas, quae insatiabilis conditionis est, statim 
      conditionem immutabilem afferet. 

XXXVIII. Fati necessitas. 

 371. Necessitate (fatali) habendi veniet impigritas; necessitate amittendi 
      quae quis habet pigritia veniet. 

 372. Necessitas (fatalis) amittendi sapientiam in stultitiam convertet, 
      necessitas habendi scientiam extendet. 

 373. Quantumvis subtiles discas litteras, tantum praestituta scientia 
      supererit. 

 374. Duae in mundo differentes conditiones sunt; aliud est divitem, 
      aliud sapientem esse. 

 375. (Necessitate fatali) bona omnia fiunt mala et mala omnia bona ad 
      felicitatem comparandam. 

 376. Quantumvis enitaris, quod non habet conditionem, ut tuum sit, 
      tuum non erit; quod tuum est, quamvis projicias, a te non discedet. 

 377. Etsi quis centena millia cumularit, vix iis frui poterit ultra quam, 
      qui tribuit (omnia), ei tribuit. 

 378. Ad inopiam redacti certe omnibus renuntiabunt, si (fatum) quod 
      fieri statutum est, intus efficere non potest. 

 379. Qui, cum bona eis eveniunt, ea ut bona intuentur, quare, quaeso, 
      cum mala eis eveniunt, male ferunt? 

 380. Fato quid potentius est? Quodcunque excogitaveris, illud praeveniet. 


DE BONIS.

XXXIX. Regis magnitudo. 

 381. Qui haec sex possidet: exercitum, populum, aurum, consilium, 
      foedus, arcem - is leo inter reges est. 

 382. Haec quattuor: vacuitatem a timore, liberalitatem, prudentiam et 
      animi robur, non deficere - regum proprium est. 

 383. Tria haec: vigilantia, eruditio, audacia, ab eo qui orbem terrarum 
      gubernat separari nequeunt. 

 384. A virtute immotum injuriam tollere et a fortitudine immotum 
      animum excelsum habere - regnum est. 

 385. Comparare, colligere, servare, et servata largiri: haec omnia 
      posse - regnum est. 

 386. Qui rex facile se praebeat visendum neque duri sermonis sit, ejus 
      terram laudibus efferent. 

 387. Qui leni verbo largiens (subditos) defendere possit, ejus laude 
      mundus ei tantus erit, quantum ipsi libet. 

 388. Rex, qui jus exercens (subditos) defendit, Deus est hominibus constitutus. 

 389. Sub sceptro boni principis, qui verbum patitur, etiamsi auribus 
      acerbum sit, orbis terrarum libenter commorabitur. 

 390. Qui haec quattuor possidet: liberalitatem, clementiam, rectum 
      sceptrum, subditorum curam - is lumen est regum. 

XL. Scientia. 

 391. Quae discenda sunt, sine errore disce. Postquam didiceris, ad 
      normam eorum persevera. 

 392. Quae numerum et litteram appellant, haec duo oculos viventium 
      dicunt (sapientes). 

 393. Doctos oculos habere dicunt, duo in fronte ulcera habent indocti. 

 394. Quod quis lacto animo eos adit et animo memori ab eis discedit, 
      in eo virorum doctorum munus continetur. 

 395. Etiamsi submisso animo, ut pauperem coram divite, stare te oporteat, 
      doctus (eris); infimo semper loco stabunt, qui nihil discent. 

 396. Prout fodies, aqua ex arena profluet; prout disces, scientia profluet. 

 397. Quaecumque est, (doctis) patria terra est, patria urbs; quae igitur 
      vivendi via est usque ad mortem nihil discere! 

 398. Quod quis in hac una vita didicerit, in septem vitis ei proderit. 

 399. Cum vident, quod ipsis dulce sit, id etiam mundo dulce esse, illud 
      desiderant scientes. 

 400. Bonum immortale et praeclarum scientia est; cetera omnia non 
      sunt bona. 

XLI. Ignorantia. 

 401. Sine plena scientia in coetu (doctorum) loqui perinde est atque 
      in tabula divisionibus carente globis projiciendis ludere. 

 402. Si indoctus velit (in coetu doctorum) loqui, perinde est, ac si 
      femina esse velit, cui ubera desint. 

 403. Etiam indocti valde boni erunt homines, si temperare sibi poterunt, 
      quominus coram doctis loquantur. 

 404. Indocti ingenium, quamvis sit valde bonum, docti non agnoscunt. 

 405. Facultas, quam habeat indoctus, ubi coram pleno coetu loquitur, 
      collabitur. 

 406. Indocti tantum esse diei possunt; praeterea sterili agro sunt 
      similes. 

 407. Qui vacat accurata eruditione, quae decus habet subtilitatis, 
      ejus pulchritudo et bonitas statuae similis est, decore luti ornatae. 

 408. Pejor est copia eorum, qui scientia inopes sunt, quam inopia 
      sapientium. 

 409. Qui indocti sunt, quamvis summo loco nati, eorum dignitatem non 
      adaequant, qui, quamvis infimo loco nati, docti sunt. 

 410. Cum bestiis comparati homines perinde se habent ac splendida 
      scientia instructi cum ceteris comparati. 

XLII. Doctos audire. 

 411. Inter bona bonum est, quod auribus obtingit bonum; hoc bonum 
      bonorum omnium caput est. 

 412. Ubi auribus epulae (i.e. instructio) desunt, paullulum et ventri 
      dare licet. 

 413. Qui epulis aurium aluntur, auditiores, jam in terris pares sunt 
      perfectis illis, qui cibo sacrificiorum aluntur. 

 414. Quamvis indoctus sis, tamen audias; id in rebus adversis adminiculum 
      erit, ad quod adnitaris. 

 415. Quod in lubrico loco baculum, idem est verbum ex ore ejus, qui 
      honeste vitam agit. 

 416. Quantumcumque est, quod bonum est, audi; quamvis enim minimum 
      sit, perfectam magnitudinam affert. 

 417. Quamvis vitiose percipiant, stulta non dicent, qui attente considerantes 
      scientiae subtilis auditores sunt. 

 418. Auris, quae audiendo non est perforata, quamvis audiat, conditionem 
      habet, ut non audiat. 

 419. Quorum auris acute dicta numquam audivit, ut ii modestum os 
      consequantur, vix potest fieri. 

 420. Qui homines saporem aure non percipientes, ore tantum percipiant, 
      quid refert, utrum moriantur an vivant?

XLIII. Sapientia. 

 421. Sapientia telum est perniciem avertens; intima etiam arx est, quae 
      ab ipso hoste destrui non potest. 

 422. Sapientia est, quae (mentem) propriam viam sequi non patiens a 
      malo revocat et ad bonum ducit. 

 423. Quamcumque rem e cujuscumque ore audis, rei illius veritatem 
      perspicere, sapientia est. 

 424. Sapientia est ita loqui, ut (omnia) tamquam facilia admittantur, 
      et subtilia ex ore aliorum perspicere. 

 425. Prudentia est ad sapientes se adjungere; in eo non (florum quorundam 
      instar) aperiri et (postea) claudi, est sapientia. 

 426. Quemadmodum vivit mundus (i.e. viri sapientes), eodem modo 
      cum mundo vivere, sapientia est. 

 427. Sapientes sunt, qui futura sciunt, insipientes, qui scientiam illam 
      non callent. 

 428. Metuenda non metuere est stultitia; metuenda metuere munus 
      sapientium est. 

 429. Sapientibus, qui obviam euntes praecavent, nullum terrorem injiciens 
      obveniet malum. 

 430. Sapientes omnia possident; insipientes, quaecumque possident, 
      (nihil) possident. 

XLIV. Se ipsum castigare. 

 431. Magnitudo regis, qui jactatione, ira et libidine vacuus est, sublimem 
      conditionem habet. 

 432. Avaritia, magnitudo non magnanima, et laetitia a magnitudine 
      abhorrens vitia principis sunt. 

 433. Quamvis prope sit culpa, quae milii grano par sit, qui a vitiis 
      abhorrent, eam palmae arbori parem judicabunt. 

 434. Quum emolumento sit, tu cave vitium. Vitium est odium exitium 
      afferens. 

 435. Qui non praecavet prius quam venerit (culpa), ejus salus absumetur 
      ut palearum fasciculus ante ignem. 

 436. Si suum vitium ejiciens, vitium alterius animadvertet, quid ultra 
      principi erit vitii? 

 437. Qui quod facere decet non faciens avarus est, ejus fortuna servari 
      non potest, sed destruetur. 

 438. Cum avaritia animi tenacis inter omnia (vitia) nullum comparari 
      potest. 

 439. Noli te ipsum ullo tempore admirari; actionem, quae bonum fructum 
      nullum ferat, noli expetere. 

 440. Si in desideratis versaris desiderium tuum non patefaciens, 
      perniciosorum hominum consilia nullam afferent perniciem. 

XLV. Magnanimos sibi associare. 

 441. Qui virtutis gnari maturae scientiae sunt, eorum amicitiam cognoscat 
      et deligat, viam sciens. 

 442. Qui praesentem calamitatem possunt pellere, venientem praecavere, 
      eos (rex) colat. 

 443. Magnos viros colendo suos reddere inter omnia difficilia est difficillimum. 

 444. Regem ita se gerere, ut, qui ipso majores sunt, suos reddat, 
      potentiae ejus caput est. 

 445. Cum rex nihil agat nisi per oculos eorum, quos circa se habet, 
      quos circa se habeat, debet circumspicere. 

 446. Qui potest efficere, ut tamquam amicum bonorum se gerat, in eum 
      hostes nihil poterunt efficere. 

 447. Quis facultatem habet eum perdendi, cui ministri sunt consiliorum, 
      qui in eum animadvertant. 

 448. Qui animadversoribus carens auxilio inops est, princeps ille 
      destruetur, quamvis nemo sit, qui destruat. 

 449. Qui capite caret, ei nullae usurae: qui caret adminiculo, quo nitatur, 
      ei nulla firmitas. 

 450. Decies pejus est bonorum amicitiam dimittere, quam in multorum 
      odium incurrere. 

XLVI. Plebejorum societatem vitare. 

 451. Animus excelsus timet consuetudinem cum viris vilibus: animus 
      vilis eam amplectitur tamquam necessitudinem. 

 452. Aqua natura humi alia fit eique similis: animus humanus naturam 
      induit consuetudine sibi conjunctorum. 

 453. Perceptio (rerum externarum) ex propria mente hominibus nascitur; 
      - consuetudine nascitur, quod quis "talis" esse dicitur. 

 454. Sapientia ex sensu interno nasci videtur; ex usu externo nascitur. 

 455. Castitas et mentis et operum consuetudinis castitate tamquam 
      baculo utens ingreditur. 

 456. Mente puris bona provenit progenies; consuetudine puris nulla 
      est actio, quin prospere eveniat. 

 457. Bonitas mentis viventibus felicitatem, bonitas consuetudinis omnem 
      laudem parit. 

 458. Etiamsi animi bonitatis bona pars adsit, sapientes tamen bonitatem 
      consuetudinis praesidium (esse) existimant. 

 459. Ortus futuri (felicitas) ex bonitate animi profiscitur; attamen 
      bonitas consuetudinis ei quoque praesidio est. 

 460. Bona consuetudine tutela excellentior nulla est; mala consuetudine 
      major corruptela nulla. 

XLVII. Post maturam considerationem agere. 

 461. Sumptum, effectum et fructum, qui paullatim crescet, considerans 
      agas. 

 462. Qui agit, ubi cum sociis selectis deliberata iterum consideraverit, 
      ei ulla res difficilis non est. 

 463. Negotium, quo spectandis usuris perdunt caput, sapientes numquam 
      suscipiunt. 

 464. Qui reprehensionis capiendae contumeliam metuunt, nihil incerti 
      suscipiunt. 

 465. Priusquam rerum rationem diligenter consideraveris, (in arma) 
      surgere, idem est atque hostem in campo fortiorem reddere. 

 466. Si quis, quae facienda non sunt, facit - peribit; peribit etiam 
      non faciendo quae facienda sunt. 

 467. Rem, ubi consideraveris, incipe! Post rem inceptam dicere: 
      consideremus! vitium est. 

 468. Labores, qui in via consideranda non laborant, quamvis multi 
      adstantes caveant, ad irritum cadent. 

 469. Etsi rem recte feceris, error erit, nisi cujusque indole cognita eam 
      feceris. 

 470. Noli quidquam agere, vituperanda cogitans: quod te dedecet, 
      mundo non concedit. 

XLVIII. Adversarii vires nosse. 

 471. Quid valeat facinus, quid valeat ipse, quid hostis valeat, quid 
      valeant socii, bene considerans rem gerat. 

 472. Qui, quid effici possit, et quod (praeterea) sciendum est, scient, et 
      in eo permanentes ad rem accedent, iis nihil non succedet. 

 473. Multi suam (debilem?) potentiam ignorantes insolentia elati in 
      media re perierunt. 

 474. Qui exteros indigne tractat et modum suum ignorans se effert, 
      subito interit. 

 475. Etiam in curru, pennis pavoninis onerato, diffringetur axis, si 
      merce illa nimium eum oneraveris. 

 476. Qui postquam apicem rami ascendit, eum transsiliendo sursum 
      tollitur, ejus vitae finis instat. 

 477. Mensuram fluminis (pecuniae) sciens largiaris; haec ad opes servandas 
      recta erit via. 

 478. Quamvis flumen veniens angustum sit, nihil erit detrimenti, modo 
      ne latum sit abiens. 

 479. Qui vivit modi nescius, ejus vita, quamvis speciem habeat, quasi 
      prospere procedat, ad nihil redigetur et sine specie interibit. 

 480. Largitione, qua modum eorum quae habes non ponderas, modus 
      opum tuarum cito consumetur. 

XLIX. Opportunum tempus nosse. 

 481. Diurno tempore cornix cuculum vincet; regibus hostes victuris 
      tempus (opportunum) necessarium est. 

 482. Tempori se accommodantem agere funis est, qui felicitatem 
      devinciat. 

 483. Si quis agat rectis instrumentis utens, rectum tempus agnoscens 
      nihil erit, quod opus difficile dici possit. 

 484. Etiamsi totum orbem terrarum expetas, tuus erit, dummodo agas 
      opportunum tempus expetens, loco te accomodans. 

 485. Qui orbem terrarum spectant in opportunitate temporis spectanda 
      perseverant, non turbati. 

 486. Strenui militis continentia naturam habet pugnacis arietis, qui, ut 
      impetum capiat, retrocedit. 

 487. (Rex) prudens non statim iram effundit, sed intus eum fovet, tempus 
      exspectans. 

 488. Si hostem videris, submitte caput: si tempus ruinae ejus videris, 
      ejus caput demittetur. 

 489. Si se offerant, quae obtentu sunt difficilia, quae factu sunt difficilia, 
      facias. 

 490. Ardeam imitare opperiendi tempore; opportuno tempore impetum 
      ejus imitare. 

L. Opportunum locum nosse.

 491. Antequam locum delegeris (hosti) circumveniendo idoneum, noli 
      quidquam agere, noli parvi pendere. 

 492. Etiam ei, qui cum ardore pugnandi conjugit validas vires, cum 
      arce conjunctum praesidium multa emolumenta afferet. 

 493. Etiam viribus carentes, qui loci gnari in hostem caute (pugnam) 
      faciant, magna vi eum caedent. 

 494. Qui (vincere) cogitaverant, cogitationes illas mittent, cum qui 
      loci gnari propinquitatem assecuti sunt, prope accedent. 

 495. Crocodilus in profunda aqua vincet; si ex ea egredietur, alii eum 
      conficient. 

 496. In aqua non currit magnus currus rotis robustus; in terra non 
      currit navis in aqua currens. 

 497. Alio auxilio quam sine timore esse non opus habebit, qui sine 
      errore omnia considerans loco convenienter (pugnam) faciet. 

 498. Si quis cum minimo exercitu locum opportunum elegerit, etiam 
      cum maximo exercitu hostis infringetur. 

 499. Quamvis arcis commodo careant et (praeterea) non sint bona conditione, 
      difficile erit homines in propria terra degentes adgredi. 

 500. In palude, in qua haeret pes, etiam canis aureus elephantum conficiet, 
      qui oculo interrito vultum hastatorum habet (sive qui facie 
      sua hastatos transfigit). 

LI. In ministris eligendis certum fieri. 

 501. (Exploratione) indolis respectu habito horum quattuor: virtutis, 
      boni, voluptatis et mortis timoris - (eligendus) patefiet. 

 502. Eligatur, qui est nobili genere natus, culpa vacuus, ab ignominia 
      abhorrens, pudore praeditus. 

 503. Etiam in eo, qui difficilia didicit et culpa caret, si investiges, 
      vacuitatem erroris vix invenies.

 504. Virtutes exquirens, vitia quoque exquirens, quae praeponderat 
      exquirens, quae praeponderant, sequaris. 

 505. Viri magni et vilis actio lapis lydius est. 

 506. Cave ne eligas, quos nihil tenet; cum necessitudinem nullam 
      habeant, culpam non erubescent. 

 507. Studio ignorantes eligere omnis stultitiae caussa est. 

 508. Qui non explorans exterum elegerit, ei damnum afferet ab ipsis 
      posteris non discessurum. 

 509. Sine diligenti consideratione noli cuiquam confidere; si confisus 
      es, fidei ejus munus committas ad fidem accommodatam. 

 510. Sine diligenti consideratione confidere et deinde de eo, cui confisus 
      es, dubitare, damnum afferet non desiturum. 

LII. Electos adhibere. 

 511. Qui ejus indolis est, ut bona et mala considerans, desideret bona, 
      eo uti licet. 

 512. Qui (viam) reditus dilatans copiam pariat et impedimenta (omnia) 
      diligenter exquirat, ille munus administret. 

 513. Qui integra habet haec quattuor: amorem, scientiam, animi firmitatem, 
      a cupiditatibus vacuitatem, in eo dubium non est. 

 514. Etsi quis omni ratione spectatus sit, qui (deinde) ratione muneris 
      alii fiant, plurimi sunt. 

 515. Ei soli, qui scienter agat et patienter - non ubi dicitur "optimus" - 
      munus injungi debet. 

 516. Agentem considerans et actionem considerans, ubi cum tempore 
      convenire vides, agendum tibi est. 

 517. "Illam rem illo instrumento ille efficiet" Hoc modo considerans 
      rem illam illi committas. 

 518. In quo muneris facultatem spectaris, illi muneris illius potestatem 
      committas. 

 519. Qui familiaritatem in officio exercendo officiosi aegre feret, eum 
      dea felicitatis deseret. 

 520. Rex quotidie exploret. Si officio fungens recte procedet, recte 
      procedet mundus. 

LIII. Consanquineos fovere. 

 521. Etsi quis ad inopiam redactus sit, antiquae conditionis observantiam in 
      consanguineis invenies. 

 522. Si regi obveniant cognati, qui amare non desinant, felicitatem ei 
      parient, quae germinare non desinet. 

 523. Felicitas regis, qui consortio caret, similis est extensioni lacus 
      aqua repleti, qui ripa caret. 

 524. Ita se gerere, ut a propinquis ambiantur, fructus est qui felicitate 
      obtenta obtinetur. 

 525. Si rex liberalitate et affabilitate sermonis utetur, caterva propinquorum 
      stipabitur. 

 526. In magno terrarum orbe nemo plures habet secum facientes, quam 
      rex, qui multa largitur neque iram fovet. 

 527. Cornix (cibum inventum) non occultans ceteras convocat et deinde 
      comedit; similem conditionem habentibus etiam emolumentum erit. 

 528. Si rex non omnes aequaliter, sed unumquemque pro merito respiciat, 
      hoc respicientes multos juvabit cum eo vivere. 

 529. Qui prius ei addicti eum deserebant, eorum amicitia, caussa discordiae 
      sublata, redibit. 

 530. Qui (sine causa) locum deserit et deinde ob aliquam caussam 
      redit, ei rex debet morem gerere, (redeuntem) exspectare et 
      (denique) considerate recipere. 

LIV. Non pigrum esse. 

 531. Nimia ira pejor est sui oblivio in exsultatione nimiae laetitiae. 

 532. Desidia laudem destruit, ut perpetua egestas ingenium. 

 533. "Ignavis nulla laus!" Cujusvis disciplinae sectatoribus hoc 
      decretum est. 

 534. Timidis nulla arx; ignavis nullum bonum! 

 535. Qui non praevidens, desidiosus vivet, (tempore) calamitatis errorem 
      suum dolebit. 

 536. Si ignaviae contraria virtus in quemcunque quovis tempore adest, 
      hoc simile non habet. 

 537. Nihil quod, cum dicatur difficile esse, non efficiatur, erit, si quis 
      animo semper impigro caute agat. 

 538. Quae (a sapientibus) laudata sunt observans agat; ita agere contemnentibus 
      "septem vitae" non sunt (eos vita nullo modo juvat). 

 539. Ubi in laetitia animus confunditur, eorum meminerit, qui in contemnu 
      (virtutis) perierunt.

 540. Facile erit quae in animo habes obtinere, si pateris quae in animo 
      habes in animo retinere. 

LV. Recti sceptri conditio. 

 541. Inquirere, nullius ratione habita, in omnes juris diligentem 
      cognoscere et agere, justitia est. 

 542. Pluviam suspiciens mundus vivit, sceptrum regis suspicientes subditi 
      vivunt. 

 543. Quod, fundamentum et decretis sapientium et virtutis (exercitatio), 
      permanet - regis sceptrum est. 

 544. Si magnae terrae rex subditos amplectens sceptrum tenet, orbis 
      terrarum stabit, pedes ejus amplectens. 

 545. In terra regis, qui juste sceptrum tenet, pluvia et felix messis 
     conjungentur. 

 546. Non lancea victoriam pariet sed regis sceptrum, si illud non 
      flectitur. 

 547. Rex tuetur totam terram, regem tuetur justitia, si sine offensione 
      eam colit. 

 548. Qui non facili aditu, (in caussas) inquirens justitiam colit, rex ille 
      propter humilem suum habitum per se ipsum destruetur. 

 549. Subditos foris defendentem, (intus) foventem, vitia eorum castigare, 
      non vitium sed officium regis est. 

 550. Crudeles (homicidas) morte multans rex perinde facit ac qui inter 
      segetes lolia evellit. 

LVI. Sceptri non recti conditio. 

 551. Iis, qui caedem tractant, crudelior est rex, qui vexationem exercens 
      injuste agit. 

 552. Cum sceptro adstantem petere perinde est ac cum lancea adstantem 
      "da" dicere. 

 553. Regis, qui ordinem non quotidie inquirens servat, regnum quotidie 
      magis destruetur. 

 554. Simul bona et subditos perdet rex, qui sceptrum deflectens sine 
      consideratione aget. 

 555. Lacrimae, quas fundunt, ubi miseriam suam tolerare jam non 
      possunt, nonne lima est, quae felicitatem deminuat? 

 556. Rectum sceptrum regi perpetuitatem (parit); si desit, nulla regi 
      perpetua erit lux (=laus). 

 557. Quod defectus pluviae est terrae, idem defectus clementiae in rege 
      est viventibus. 

 558. Pejus erit possidere quam egere, si subsis sceptro regis, qui 
      justitiam non colat. 

 559. Si rex a justitia deflectens aget, pluviae ordo deflectet neque stillare 
      poterit nubes. 

 560. Vaccae fructus deficient et qui in sex operibus versantur, scientiae 
      obliviscentur, si (subditorum) servator eos non servet. 

LVII. Terrorem injicientia non facere. 

 561. Juste examinare et deinde, ne longius procedant, aeque punire 
      regis est. 

 562. Qui optant, ut felicitas in longum tempus ne discedat, debent 
      vehementer excutere, sed leniter percutere. 

 563. Si quis atrociter agens durum sceptrum teneat, felicitas ejus haud 
      dubie celeriter interibit. 

 564. Regis, qui in sermone non affabilis dicitur durus esse, vita celeri 
      cursi consumetur. 

 565. Qui difficilem praebet aurem vultumque torvum, magna ejus felicitas 
      perinde se habet, ac si daemon eam aspexisset. 

 566. Qui acerbo est ore et duro oculo, fortuna ejus ampla non amplius 
      crescens statim destruetur. 

 567. Dura verba et poena, quae aequum excedunt, limae sunt, quae 
      fortitudinem principis atterant, qua hostes vincat. 

 568. Qui per consiliorum socios negotia sua agens ipse ea negligat, si 
      iracundiam exercens iis comminetur, salus ejus comminuetur. 

 569. Qui bello veniente arcem paratam non habet, terrore ei obveniente 
      cito interibit. 

 570. Rudes sibi adjungit crudele sceptrum; terrae nullum gravius onus 
      est. 

LVIII. Clementia. 

 571. Quod consistit decus excelsum, quod benignitas dicitur, eo consistit 
      mundus. 

 572. In benignitate mundi cursus continetur. Quod inveniuntur homines 
      sine benignitate, terrae onus est. 

 573. Sonitus chordarum quid prodest, nisi cum cantu concinat? Oculus 
      quid prodest, si desit benignitas? 

 574. Quamvis videantur adesse fronti, quid prosunt oculi, qui clementia 
      careant modum servanti? 

 575. Oculis ornamentum est benignitas. Ubi deest, in fronte ulcus esse 
      perspicitur. 

 576. Terrae infixis arboribus similes sunt, qui, quamvis in fronte oculi 
      infixi sint, humanitate careant. 

 577. Quos deficit benignitas, eos oculi deficiunt; qui oculos habent, eos 
      defectus benignitatis deficit. 

 578. Si quis salvo officio benignitate valeat, hujus mundi ea est conditio, 
      ut ejus proprius sit. 

 579. Te ejus esse indolis, ut cum benignitate constanter perferas vel 
      eum, qui ejus sit indolis, ut tibi constanter molestiam exhibeat, 
      hoc caput est. 

 580. Etsi (quem) videant venenum instillare, illud sument et tacebunt, 
      qui comi urbanitati studeat. 

LIX. Exploratoribus uti. 

 581. Haec duo: explorationem et praeclarum librum (in quo perscripta 
      est lex) oculos suos esse, rex clare perspicere debet. 

 582. Quaecumque ab omnibus omni tempore fiunt, statim cognoscere 
      regis officium est. 

 583. Qui emolumentum, quod fit per exploratores, explorando non intelligit, 
      principi illi non continget, ut victoriam obtineat. 

 584. In muneribus fungentes, in socios, in adversarios, in omnes ejusmodi 
      diligenter inquirere, hoc est explorare. 

 585. Si quis speciem prae se ferat, a qua suspicie absit, conspectum non 
      timeat, et semper in potestate sua habeat nihil prodere, haec est 
      exploratio. 

 586. Species poenitentium et ascetarum explorare; nec, quaecumque 
      fiunt, mente concidere, haec est exploratio. 

 587. Secreta posse cognoscere et cognita certo scire, haec est exploratio. 

 588. Eam rem, quam explorator, postquam exploravit, retulit, iterum 
      per alium exploratorem explorare debes. 

 589. Ita moderari oportet, ut explorator de exploratore nesciat. De 
      qua re tres consentiunt, ea certa est. 

 590. In exploratorem honorem (rex) ne conferat aliis consciis; si fecerit, 
      secretum ejus in vulgus efferet. 

LX. Animi magnitudo. 

 591. Qui animi magnitudinem habet, possessor dicendus est; qui non 
      habet, quod praeterea possidet, num re vera possidet? 

 592. Animi possessio possessio est; bonorum possessio inconstans 
      diffluet. 

 593. "Bonum amisimus", numquam ita querentur, qui animi magnitudinem 
      firme manibus retinebunt. 

 594. Viam exquirens felicitas eum adibit, qui immotam habeat animi 
      magnitudinem. 

 595. Aquae mensuram sequitur longitudo loti; hominis excelsitas ejus 
      (animi) sequitur mensuram. 

 596. Omnis mentis cogitatio magnitudinem cogitet. Etsi rejiciatur 
      (impediatur), ea est natura, ut rejici (reprehendi) non possit. 

 597. Qui magni animi sunt, etiam pereuntes non labant. Elephantus, 
      licet fasce sagittarum feriatur, magnitudinem suam sustinet. 

 598. Qui magni non sunt animi, ad excelsum statum dicendi "In mundo 
      nobiles nos sumus" non perveniunt. 

 599. Quamvis magnitudine atque acutis dentibus superior sit elephantus, 
      timidus fiet, si a tigre invadetur. 

 600. Animi robur internum bonum est. Qui eo carent, arbores! 
      Differunt tamen (ab arboribus) eo, quod sunt homines - (multo 
      minus utiles arboribus, quae ligno fructibusque prosunt. 

LXI. Ignavum non esse. 

 601. Lucerna familiae nondum obscurata exstinguetur, si aer impurus 
      languoris eam circumfundet. 

 602. Qui suam familiam familiam esse velit, ita se gerat, ut desidia 
      decedat. 

 603. Qui in languescente languore vitam degit, stulti illius familia ante 
      ipsum languore consumetur. 

 604. Qui in languore languescentes ad decus non nituntur, eorum culpa 
      eo major erit, quod etiam familia eorum elanguescet. 

 605. Tarditas, oblivio, languor, segnities: haec quattuor quasi scaphae 
      sunt, (quibus) voluptatis (causa vehuntur) qui ad interitum proni 
      sunt. 

 606. Etsi terrarum dominis opes adhaereant, in quos dominationem 
      habet segnities, ii magnam ex iis utilitatem percipere vix poterunt. 

 607. Quibus admoneantur et objurgentur, voces audient, qui segnitiei 
      dediti ad decus non nitantur. 

 608. Si segnities nobilem familiam invaserit, in servitutem hostium 
      eam adducet. 

 609. Quod in dominationem familiae invasit vitium desinet, si dominatio 
      desidiae ex ea tolletur. 

 610. Rex a languore vacuus simul omnia assequetur, quae attingebat 
      ille (deus), qui suo pede metiebatur. 

LXII. Sollertia. 

 611. Arduum est, ita cogitans, ne despondeas! Magnum est, quod tibi 
      affert industria. 

 612. Cave, ne opera tua desinat in medio opere; si in opere tuo defeceris, 
      mundus a te deficiet. 

 613. Apud virtutem assiduae industriae residet decus assiduae beneficentiae. 

 614. Beneficentia uti, qui non utatur industria, non minus male vertet, 
      quam androgynum armis uti. 

 615. Qui non laetitiam desiderat sed laborem, familiae suae moestitiam 
      tollens, columen erit fulciens. 

 616. Industria opes parit, industriae inopia inopiam adducit. 

 617. In desidia dicunt deam infelicitatis apparere; in industria eorum, 
      qui desidia sunt vacui, dea felicitatis vivit. 

 618. Fortunae favorem deficere nemini vitio est; artem et industriam 
      deficere, vitio est. 

 619. Etiamsi fato non bene cedat, industria ipsa corporis tui labori mercedem 
      dabit. 

 620. Tergum fati etiam videbunt, qui interriti et immoti assidue laborabunt. 

LXIII. In rebus adversis non desperare. 

 621. Imminente calamitate arride; eam paullatim superare cum illa 
      re comparari non potest. 

 622. Dolor fluctui similis dilabetur, simul ac sapiens in mente (doloris 
      veram naturam) meminerit. 

 623. Quibus molestia molesta non est, ii molestiae ipsi molestiam 
      exhibent. 

 624. Male procedet malum, quod eum aggreditur, qui, quacumque difficultate 
      obveniente, bubalo est similis. 

 625. Qui non fatigentur, apud eos damna ipsa facient damnum, 
      etiamsi alia aliis superveniant. 

 626. Qui non curis se torquent, dicentes: habemus, num dolore affligentur, 
      dicentes: egemus? 

 627. "Quem scopum petit calamitas, corpus est"; ita cogitans res adversas 
      in numero malorum non habet excelsus animus. 

 628. Qui voluptatem non appetens calamitatem naturalem esse scit, a 
      doloris affectu liber est. 

 629. Qui in voluptate voluptatis non est appetens, in dolore dolorem 
      non patietur. 

 630. Qui res asperas habet pro voluptate, ei gloria obtinget hostibus 
      ipsis expetenda. 

LXIV. Ministri officium. 

 631. Haec eximia esse: instrumenta (i.e. et pecuniam et milites), tempus, 
      modum agendi, raram actionem ipsam, officium ministri est. 

 632. Praeter quinque illa etiam haec esse eximia: firmitudinem oculi, 
      subditorum tutelam, sciendi sollertiam, in agendo industriam, 
      ministri est officium. 

 633. Dissociare, amicitiam colere, dissociatos reconciliare posse ministri 
      est officium. 

 634. Cognoscere, re cognita agere, non dubitanter loqui posse ministri 
      est officium. 

 635. Qui est virtutis gnarus, apti sermonis compos, rectae rationis 
      quovis tempore sciens, consiliorum adjutor est. 

 636. Qui cum ingenii subtilitate conjugat (scientiam) libris (adquisitam), 
      ei summa est subtilitas! Quid est, quod ei resistere possit? 

 637. Etiam qui rationem agendi (ex libris) bene cognovit, debet rem 
      gerere mundi quoque rationem bene habens cognitam. 

 638. Etiamsi rex aliorum scientiam perimens ipse nihil sciat, qui locum 
      (ministri) tenet, debet eum exhortari. 

 639. In ministro, qui regi adstans malum meditetur, hostium septuagesies 
      centena millia continentur. 

 640. Etiamsi (rem) recte considerent, qui dexteritate carent, facient, 
      quae effectu careant. 

LXV. Eloquentia. 

 641. Bonae linguae bonum vera possessio est; in nullo alio bono bonum 
      hoc continetur. 

 642. Cum ex ea emolumentum et damnum nascantur, orationis negligentiam 
      cavere debet. 

 643. Perfectionis studiosum, quae audientes devinciant, ita dicere, ut 
      etiam non audientes desiderio capiantur, oratio est.

 644. (Diversas) conditiones perspiciens verba facere debet; nulla virtus, 
      nullum bonum tam praestans est! 

 645. Minister sermonem proferat, ubi sciverit, nullum alium esse illum 
      sermonem victurum. 

 646. Ipsos ita verba facere, ut (alii audire) desiderent, et ex verbis aliorum 
      sensum percipere, eorum est proprium, qui in honoribus sine 
      macula versantur. 

 647. Qui dicendi vi praeditus neque oblivioni deditus neque timidus 
      est, eum in certamine (partium) superare omnibus erit difficile. 

 648. Si rex obtineat, quis ordine (distincte) et suaviter dicere possit, 
      mundus celeriter aures dabit proposito. 

 649. Multa avebunt dicere, qui sine vitio pauca dicere non intelligant. 

 650. Flori, qui in fasciculo floret, sed odorem non reddit, similis est, 
      qui quod didicit, edere et perspicue eloqui nescit. 

LXVI. Actionum puritas. 

 651. Bonitas (externa) auxilii praebet emolumentum, bonitas (interna) 
      actionis, quaecumque desideras. 

 652. Semper vitandae sunt actiones, quae nec agenti laudem, nec caeteris 
      bonum afferunt. 

 653. Actiones, quae laudem exstinguunt, omnino vitare debent, quibus 
      aliquid fieri in animo est. 

 654. Sapientes immoti, etiamsi in damnum incidant, nihil facient, quod 
      umquam dedecus afferat. 

 655. Noli umquam facere propter quod tibi querendum sit: (vae) quid 
      (feci)! si tamen feceris, bonum erit non iterum talia facere. 

 656. Etiamsi famem matris videris, facinus, quod a sapientibus vituperetur, 
      noli facere. 

 657. Summa paupertas sapientis melior est divitiis, quas consequaris 
      in culpam incidens. 

 658. (A sapientibus) reprehensa neque reprehendere neque evitare, 
      etiamsi bene cedat, dolorem afferet. 

 659. Quae cum lacrimis (aliorum) assequaris, cum lacrimis (tuis) dilabenter. 
      Bonum juste partum, etsi amittatur, post fructum feret. 

 660. Per nefas pecuniam facere et in tuto collocare, idem est atque in 
      vas ex cruda argilla fictum aquam velle infundere et asservare. 

LXVII. Firmitas agendi. 

 661. Quae vis agendi dicitur, animi vis est, cetera omnia aliena sunt. 

 662. Impedimenta evitare, et si adsint, non timide retrocedere, haec 
      duo dicunt esse rationem sapientis ministri propriam. 

 663. Ita agere, ut (alii) re finita demum animadvertant, est fortiter 
      agere; si jam media re animadvertant, damnum pariet, quod averti 
      nequeat. 

 664. Dicere omnibus est facile, dicta dicto modo facere difficile est. 

 665. Strenuitas eorum, qui honorem adepti laude excellunt, auctoritate 
      apud principem adepta, aestimabitur. 

 666. Optantes optata ratione optata obtinebunt, si eo pervenerint, ut vi 
      agendi sunt praediti. 

 667. Noli speciem spectans vili pendere. Inveniuntur, qui similes sint 
      clavo in axi magni currus, qui rotis volvitur. 

 668. In rebus, quas gerendas esse animo indubio (certo) perspexisti, 
      noli haesitare; omnem desidiam expellens, eas geras. 

 669. Negotium, quod suavem ferat fructum, quamvis grave sit, perficias, 
      animum obfirmans. 

 670. Quamcunque obtinuerit vim, qui vim agendi non expetat, eum 
      mundus non expetet. 

LXVIII. Modus agendi. 

 671. Consilium capere consultationis finis est, si consilium illud in 
      animo fracto haerebit, malum erit. 

 672. Quod lente faciendum est, in eo lentus sis; quod non lente faciendum 
      est, in eo noli esse lentus. 

 673. Ubicunque viae patent, (statim) agere praeclarum erit; sin minus, 
      via, qua prospere procedas, investigata agendum tibi est. 

 674. Quod ex his duobus: negotio et hoste, reliquum sit, si recte 
      consideras, non minus in periculum adducet, quam quod ex igne sit 
      reliquum. 

 675. Si quinque haec: pecuniam, instrumenta, tempus, actionem, locum 
      adeo perspexeris, ut dubium nullum maneat, agendum tibi erit. 

 676. Rei gerendae (laborem) et difficultates et gestae magnum emolumentum 
      capiendum considerans eam geras. 

 677. Rectus erit agendi modus, si quis rem velit gerere, sententiam 
      eorum comperire, qui ejus gerendae periti sunt. 

 678. Negotio (aliud) negotium conficere perinde est ac per elephantum, 
      madido tempore praeditum, elephantum capere. 

 679. Expedit citius, qui non sunt foedere sociati socios reddere, quam 
      amicis amice facere. 

 680. Infirmi suorum timorem timentes, si quod desiderant, inveniant, 
      cupide accipient, firmis se submittentes. 

LXIX. Legatio. 

 681. (In suos?) caritas, praeclara nobilitas, indoles, quae regi placeat, 
      ejus est indoles, qui legationem suscipit. 

 682. Amore (in regem?), scientia, facultate bene considerata bene eloquendi, 
      his tribus, qui legatione functurus est, carere non potest. 

 683. Apud doctos doctrinae peritum fieri est indoles ejus, qui verba tractans 
      inter armatos victoriam obtineat. 

 684. Ingenium, forma, scientiae subtilitas, in quo haec tria juncta sunt, 
      is legationem obeat. 

 685. Breviter loquentem, sermonem odiosum evitantem, gratis utentem 
      verbis, (regi) emolumentum comparare, haec legatio est. 

 686. (Necessaria) didicisse atque oculo interrito ita ut capiantur loqui, 
      et quid tempori conveniat, habere cognitum, haec legatio est. 

 687. Qui officii sui gnarus tempus considerans, loci sciens, considerate 
      loquitur, legatorum caput est. 

 688. Morum integritas, sociorum auxilium, animi fortitudo et praeter 
      haec tria veracitas ejus sunt, qui legatione recte fungitur. 

 689. Qui oculo intrepido ne verbum quidem emittit, quod vitiosum sit, 
      is verba regis sui apud reges exponit. 

 690. Etiamsi ipsi afferat mortem principi afferre salutem, hoc legati 
      munus est. 

LXX. Quomodo legatus cum regibus versari debeat. 

 691. Nec prope nec procul, sed eodem modo, quo ad ignem corpus 
      calefaciunt, cum bellicoso rege versandum est. 

 692. Quae a regibus appetantur, non appetere, per reges ipsos mansuram 
      afferet mercedem. 

 693. Si cavere vis, gravem (culpam) cave. Ubi (rex) dubitaverit, tranquillare 
      omnibus erit difficile. 

 694. In aures insusurrare vel sibi invicem arridere coram viris illustribus 
      evitandum est. 

 695. Nihil investigans, nihil interrogans, si sponte (illam rem) emittat, 
      secretum audias. 

 696. Verba tecta perspiciens et tempus animadvertens, quae odio careant, 
      et quae grata sint, ita dicas, ut grate audiaris. 

 697. Grata dicens futilia noli dicere, etiamsi (rex) aurem praebeat. 

 698. Me natu minor est, consanguineus est, ita dicens, noli regem 
      despicere, sed dignitatem semper illustrem considerans cum eo 
      verseris. 

 699. Sapientis immoti, quoniam ipsi sibi videantur grati esse, quae ingrata 
      sunt, numquam facient. 

 700. Amicitia, quae cogitans: familiaritate ejus utor, indecora faciat, 
      ruinam afferet. 

LXXI. Mentem percipere. 

 701. Qui etsi (rex) nihil voce ostendat, quid intendat, visu perspicit, 
      hic orbi, qui aquis circumfunditur numquam mutatis, ornamento 
      est. 

 702. Qui intima sine dubitatione perspiciat, eum Dei similem existima. 

 703. Qui (sua) mente in (aliorum) mentem penetrat, eum, etiamsi membrum 
      (corporis? an regii status?) dare opus sit, retineri oportet. 

 704. Ab iis, qui etiamsi qui non ostendat, quid intendat, perspiciunt, 
      ceteri diversi sunt, similes (tantum), ad membra. 

 705. Nisi quis (sua) mente mentem (aliorum) detegat, quid, quaeso, 
      in membris ejus prodest oculus? 

 706. Ut speculum repraesentat, quae propinquant, ita vultus repraesentat, 
      quae in animo prominent. 

 707. Num quid est, quod scientia vultum praestet? Sive quis exsultat 
      sive incenditur (ira) vultus praecedit - (praeconis instar). 

 708. Si inveniuntur, qui animum perspicientes (i.e. mutuus conspectus 
      sufficit, ut alterius mentem alter capiat?) recte intelligunt, vultum 
      intueri satis erit. 

 709. Odium et amicitiam oculi loquuntur, si inveniuntur, qui proprietatem 
      oculorum intelligunt. 

 710. Qui dicunt: "acri sumus judicio", eorum regula, si diligenter consideras, 
      nil nisi oculus est. 

LXXII. Coetum discernere. 

 711. Coetu cognito considerate verba faciat verborum thesaurum 
      habens cognitum vir purus. 

 712. Opportunitatem sciens bono judicio verba faciat cursum dicendi 
      sciens vir bonus. 

 713. Qui coetum ignorantes dicere suscipiant, modum dicendi nesciunt; 
      neque quidquam efficiunt. 

 714. Coram splendidis (i.e. doctis) splendidus sis, coram nubilis (i.e. 
      indoctis) nubis colorem induas. 

 715. Virtutum omnium optima est reverentia, qua (adductus) inter te 
      superiores ne primus loquere. 

 716. Qualis lapsus in via, talis est lapsus coram viris copiosae scientiae. 

 717. Scientia doctorum coram iis splendet, qui facultatem habent sermonem 
      sine errore dijudicandi. 

 718. Coram doctis dicere perinde est ac crescenti segeti aquam infundere. 

 719. Qui in coetu bonorum bona ita dicat, ut capiantur, in coetu vilium 
      ne per oblivionem quidem dicat. 

 720. Coram iis dicere, qui te sint inferiores, idem erit atque ambrosiam 
      in lutum projicere. 

LXXIII. Coetum non timere. 

 721. (Coetus) conditionem perspicientes, numquam ore titubant thesaurum 
      verborum perspicientes viri puri. 

 722. Docti dicuntur inter doctos, qui coram doctis, quae edocti sunt, ita 
      dicunt, ut capiantur. 

 723. Qui coram hoste velint mori, facile invenies, difficulter, qui coram 
      coetu non timeant. 

 724. Coram doctis quae edoctus es, ita dicens, ut grate accipiatur, a te 
      doctoribus accipe, quae doctrinam tuam superent. 

 725. Discas artem logicam secundum regulam (post regulam grammaticam?) 
      percipiens, ut respondere queas, coetum non timens. 

 726. Qui firmi oculi non sint, quid iis cum gladio est negotii? qui coetum 
      timent, quid iis cum libro? 

 727. Quod coram hoste est acutus gladius in manu hermaphroditi, 
      idem ejus est scientia, qui coetum timeat. 

 728. Etiamsi plurima didicerint, inutiles sunt, qui coram bonis bona 
      dicere non possint, ut grate accipiantur. 

 729. Eorum, qui nihil didicerunt, ultimi dicentur, qui, quamvis docti 
      sint, bonorum coetum timeant. 

 730. Quamvis dicantur vivere, mortuis sunt similes, qui coetum timentes, 
      quae didicerunt, non ita possint dicere, ut grate audiantur. 

LXXIV. Territorium. 

 731. Terra est, ubi fertilitas numquam deficiens, boni viri et divites, 
      quorum pecunia non minuitur, congregantur. 

 732. Quae propter magna bona desideranda habeatur, et propter raras 
      calamitates largas ferat messes, ea terra est. 

 733. Quae mala, quibus simul opprimatur, sustineat, et regium vectigal 
      simul solvat, ea terra est. 

 734. Quae durae fami, non remittenti morbo et hostibus opprimentibus 
      non obnoxia, fortuna prospera utatur, ea terra est. 

 735. In qua nullus sit seditiosorum coetus, nullum destruens internum 
      discidium, nullum receptaculum sicariorum regem vexans, ea 
      terra est. 

 736. Quae nullum damnum sentiat, nec - si in damnum incurrat, opibus 
      deficiat, terra illa terrarum caput dicitur. 

 737. Duplex aqua, adjacentes montes, aqua (inde) veniens et inexpugnabilis 
      regio, membra sunt, quae terram constituunt. 

 738. Salubritas, salus, laeta sata, suavis vita, securitas, quinque haec 
      terrae ornamenta dicuntur. 

 739. Quod etiamsi non quaeras, copias suas porrigat, regnum est, quod 
      non nisi quaeras, eas porrigat, regnum non est. 

 740. Quamvis cum omnibus his bonis conjunctum sit, regnum cum 
      rege (mutuo amore) non conjuncto nullum fert fructum. 

LXXV. Arx. 

 741. Qui aliquid agere velint, iis arx est praesidio; qui timide se tegere 
      velint, iis est etiam praesidio. 

 742. Quae aquam habeat gemmae similem, nudam planitiem, montem 
      et nemus pulchram umbram praebens, ea arx est. 

 743. Altitudinis, amplitudinis, firmitatis et (adeundi) difficultatis: horum 
      quattuor copiam scientia arcem dicit. 

 744. Quae defensionis parum indigens amplum spatium possidens animos 
      hostium frangat, ea arx est. 

 745. Quae eam conditionem habeat, ut expugnatio sit difficilis, commeatu 
      abundans et iis, qui intus sunt, facile reddat consistere, ea 
      arx est. 

 746. Quae necessariis omnibus instructa milites habeat, qui opportune 
      auxilium praebeant, ea arx est. 

 747. Quae, sive eam circumveniant, sive non circumvenientes oppugnent, 
      sive suffodiant, difficilis sit expugnatu, ea arx est. 

 748. Talis sit arx, ut defensores in defendendo perseverantes etiam 
      obsessores in obsidendo perseverantes devincant. 

 749. Quae (defensorum) intuens praestantiam ea gloria ornata est, ut 
      hostis pugnam intuens animum despondeat, ea arx est. 

 750. Arx, quamcumque habet laudem, nihil est in manu eorum, qui 
      operis praestantiam non habent. 

LXXVI. Aerarii augendi modus. 

 751. Nihil habet, qui id non habet, quo magni habentur, qui pro nihilo 
      habentur. 

 752. Qui nihil habent, eos omnes pro nihilo habebunt; qui divites fiunt, 
      ab omnibus magni fient. 

 753. Splendor divitiarum numquam deficiens ad quodcumque (regi) 
      lubet regnum perveniens, tenebras (odii) expellet. 

 754. Quod quis justam viam sciens, sine injuria comparat bonum, virtutem 
      pariet, voluptatem pariet. 

 755. Quaestum divitiarum, qui sine benignitate et amore veniat, nos 
      non amplecti oportet, sed abjicere. 

 756. Quae sponte obtingunt bona, quae vectigalibus colliguntur bona, 
      quae hosti adimuntur bona, bona regia sunt. 

 757. Filia ex amore nata, quae dicitur benignitas, vivit per divite millam 
      nutricem, quae pecunia dicitur (sine pecunia nulla beneficientia!) 

 758. Negotium ejus, qui pecunia, quae in manu est, utitur, perinde 
      habet, ac si quis ex loco edito elephantos pugnare videat. (Divitiae 
      sine labore acquiruntur). 

 759. Pecuniam facias. Culter est, qui superbiam hostium praecidat. 
      Nihil eo acutius! 

 760. Qui pulchra bona affatim cumularint, iis reliqua duo (virtus et 
      voluptas) sunt bona, quae facile acquiruntur. 

LXXVII. Exercitus excellentia. 

 761. Exercitus, qui membris rite compositus, vulnera non timens, 
      hostem superat, inter omnia regis bona pulcherrimum est. 

 762. Oculum firmum, qui in caede non tremat, etiam in paucitate, praeter 
      milites veteranos, in ceteris non facile invenies. 

 763. Si murium exercitus hostilis strepitu suo mare aequat, quid faciet? 
      Simulac coluber sibilum ediderit, interibit. 

 764. Qui neque deleri neque subrui se patiatur et expertae sit audaciae 
      - exercitus est. 

 765. Qui, etiamsi ipse deus mortis iratus invadat, tamen se conglobare 
      et resistere audeat, exercitus est. 

 766. Virtus, honestas, incessus in via laudis, fiducia, haec quatuor exercitui 
      sunt praesidio. 

 767. Qui pugnam in se irruentem sustinendi modum bene sciens 
      (primam) aciem sustinens ipse irruat, - exercitus est. 

 768. Exercitus, quamvis neque ad invadendum sit idoneus, neque vim 
      habeat resistendi, apparatu idoneo, laudem consequi poterit. 

 769. Cui desint imbecillitas, pavor, qui abire nequeat, et inopia, is exercitus 
      vincet. 

 770. Quamvis viris abundet, qui loco suo non cedant, si desit dux, exercitus 
      nullus est. 

LXXVIII. Animus militaris. 

 771. Ante ducem meum ne consistatis, hostes! Multi ante ducem meum 
      consistebant et nunc consistunt e lapide (exsculpti). 

 772. Dulcius est, jaculum gerere, quod elephantum frustra petat, quam 
      sagittam, quae lepus silvae feriat. 

 773. Virtutem bellicam dicunt ferociam, in victum hostem humanitas 
      fastigium ejus est. 

 774. Qui pergit quae in manu habet jacula in elephantum effundere, 
      corpori suo jaculum eripiens ridebit. 

 775. Si intrepidus oculus in ictu jaculi (intrepiditatem) perdens nictetur, 
      nonne hoc viro firmi oculi detrimento est? 

 776. Dies suos numerans omnes eos dies in perditis ponet, quibus 
      vulnus honoris ei non obtigerit. 

 777. Qui laudem, quae terram cingat, non vitam cupiant, iis annulus, 
      qui pedem cingit, pulchrum decus est. 

 778. Viri fortes, qui, cum instat (periculum), vitae non timent, etiamsi 
      a rege reprimantur, in via gloriae non opprimuntur. 

 779. Qui moriatur, ne propositum perdat, quis eum reprehendere possit 
      (dicens): proposito excidit. 

 780. Ita mori, ut rex lacrimas effundat, etiamsi precibus impetrandum 
      sit, desiderari debet. 

LXXIX. Amicitia. 

 781. Nihil tam difficili paritur negotio quam amicitia. Nulla arx hosti 
      tam difficile negotium parit. 

 782. Amicitia virorum bonae indolis ut luna nova indolem habet crescendi, 
      amicitia virorum stultorum ut luna plena indolem habet 
      decrescendi. 

 783. Ut scientia (sapientibus), quoties tractant, voluptati est, ita etiam 
      viris bonis amicitia, quoties colunt. 

 784. Non ad ridendum fit amicitia, sed ad invehendum et objurgandum, 
      si vitium inciderit. 

 785. Uno loco esse et frequenter convenire ad amicitiam non opus est; 
      mentis aequalitas amicitia fit et familiaritatem affert. 

 786. Ita amare, ut vultus rideat, non est amicitia; ita amare, ut intimus 
      animus rideat, amicitia est. 

 787. Quae damnum afferant, prohibere, in (rectam) viam reducere, et 
      dolorem cum amico (fortiter) ferre, amicitia est. 

 788. Ad instar manus illius, cui vestis delabitur, malum quodcumque 
      illico prohibere, amicitia est. 

 789. Quae est amicitiae firma regia sedes? Status ille firmus, in quo 
      sine ulla mutatione quovis modo sustentatur. 

 790. Quantumvis (se invicem) laudent: ille mihi tanti est; ego illi sum 
      tanti - amicitia tamen nihili esse potest. 

LXXX. In amicis eligendis cautum esse. 

 791. Nihil tam perniciosum est, quam rebus non quaesitis amicitiam 
      jungere; (nam) post junctam amicitiam iis, qui amicitiam colunt, 
      nulla separatio est. 

 792. Commercium ejus, quem non explorans et iterum explorans (amicum) 
      delegerit, mortiferam molestiam afferet. 

 793. Postquam indolem, genus, vitia, cognationem macula carentem 
      cognoveris, amicitiam facias. 

 794. Qui nobili familia ortus culpam metuat, eum, etiamsi (pretium) 
      dare opus sit, amicum facias. 

 795. Qui lacrimas movens et in injuriam increpans, quae cum more conveniant, 
      possit exponere, eligens amicum facias. 

 796. In ipsa fortuna adversa bonum continetur. Regula est, ad quam 
      propinquos recte dimetiri possis. 

 797. Amicitiam stultorum perdere, lucrum vocandum est. 

 798. Noli in animo habere, quibus animo cadas. Noli cum iis amicitiam 
      jungere, qui in dolore tibi fulcro non sunt. 

 799. Amicitia eorum, qui tempore calamitatis te destituant, etiamsi 
      tempore mortis ejus reminiscaris, animum tuum uret. 

 800. Amicitiam eorum, qui culpa carent, firmiter amplectaris; ab usu 
      eorum, qui moribus carent, etiamsi quid dare opus sit, te sejungas. 

LXXXI. Familiaritas. 

 801. Familiaritas quid est? Amicitia, quae actiones familiares ne 
      minimum quidem impediat. 

 802. Amicitiae membrum (necessarium) est familiaritas. Ei condimento 
      fieri sapientum est officium. (Familiaritas sapiens amici veluti 
      cibus est, quem sapiens - simili familiaritate - condire debet). 

 803. Vetus familiaritas quid proderit, nisi quis iis, quae familiariter 
      fiant, consentiat, quasi fecisset ipse. 

 804. Si amici cum familiaritate agant, non quaerentes, hoc quia per se 
      gratum est, grate accipietur. 

 805. Unum est stultitia; vel etiam magnae familiaritati tribuas, si amicus 
      quid fecerit, quod dolorem afferat.

 806. Qui intra limites (amicitiae) consistant, etiam cum suo periculo eos 
      non deserunt, qui in veteri familiaritate consistant. 

 807. Etiamsi amici quid fecerint, unde damnum veniat, amorem non 
      deserent, qui amicitiam habeant - cui in amore vetustas venerit. 

 808. Qui familiaritatis sunt compotes, quae delictum familiaris ne 
      audire quidem velit, iis, si amicus deliquerit, dies (festus) est. 

 809. Eorum mundus est cupidus, qui amicitiam eorum non abjiciant, 
      qui amicitiam habeant longo tempore spectatam. 

 810. Etiam malevoli eum volunt, qui erga veteres amicos a vetere bonitate 
      non discedat. 

LXXXII. Amicitia cum malis. 

 811. Etsi videantur (tui esse cupidi quasi) haurire te (velint), melius est 
      amicitiam malorum decrescere quam crescere. 

 812. Amicitiam eorum, qui (ad alios) sese non conformant, si quid 
      redundet, tibi amici sint, si nihil, recedant, quid refert, utrum obtineas 
      an perdas?

 813. Amicitiae, quae, quid redundet, ponderat, (amica) quae pretium 
      quodcumque accipit, et latro inter se aequales sunt. 

 814. Praestat solum esse quam amicum habere, non instituto equo 
      similem, qui in media pugna te destituit. 

 815. Praestat non obtinere, quam obtinere miseram amicitiam vilium 
      illorum, qui a defensione, quam susceperint, desistant. 

 816. Decies centies millies odium sapientium melius est stultorum 
      summa amicitia. 

 817. Decies centies millies majora ab hostibus, quam ex amicitia eorum, 
      qui (tantummodo) risum moveant. 

 818. Amicitiam eorum, qui quod facere possunt, aegre faciant, dimittas, 
      ne verbum quidem mittens. 

 819. Usus eorum, quorum alia sunt verba, alia opera, vel in somnio 
      acerbus est. 

 820. Eorum amicitiam ne minimum quidem patiaris ad te accedere, qui 
      domi amice se gerant, foris tibi detrahant. 

LXXXIII. Amicitia simulata. 

 821. Amicitia eorum, qui (amore) non conjuncti se adjungant, si occasio 
      se ostendat, incus erit, in qua tundatur. 

 822. Familiaritas eorum, qui amicis similes amicitia careant, ut mens 
      mulierum mutabitur. 

 823. Quamvis multa didicerint bona, bonam consequi voluntatem inimici 
      vix poterunt. 

 824. Qui in vultu dulcem risum ostendant, sed intus amarum tegant 
      odium, timendi sunt. 

 825. Qui intus tecum non conjuncti sint, eorum verbis vel minimum 
      confidere, non justum est. 

 826. Quamvis ut amici bona loquantur verba, verba hostium statim 
      dignoscuntur. 

 827. Inclinationem oratione (tantummodo conspicuam) in hostibus noli 
      accipere; quia inclinatio arcus malum spectat. 

 828. Etiam in manibus ad subjectionem significandam sublatis telum 
      occultatur: lacrimae hostium similes sunt. 

 829. Qui, quamvis (amicitiae specie) multa faciant, te contemnant, in 
      eos grata faciens, eos debes omni utens amicitia complectendo 
      necare. 

 830. Quando venerit tempus, quo hostes amice faciant, tunc et tu in 
      vulta amicus, in animo amicitiam a te removeas. 

LXXXIV. Insipientia. 

 831. Unicum quid est, quod stultitia dicitur; quidnam? Damnum amplectentem 
      lucrum rejicere. 

 832. Stultitia est omni stultitia major vita flagitiosa voluptatem sectari. 

 833. Nullum pudorem habere, nullum finem sequi, nulla uti comitate, 
      nihil curare, stultorum est negotium. 

 834. Insipientium omnium nemo est insipientior quam is, qui sapientiam 
      didicerit, intelligat, aliis exponat, et tamen se ipsum non coerceat. 

 835. Stultus capax est in una vita sibi infernum comparare, in quod per 
      (omnes) septem vitas demergatur. 

 836. Si quis, quamvis aliquid perficere non intelligat, opus suscipiat, 
      non modo non succedet, sed et ipse laqueos sibi injiciet. 

 837. Alieni replebunt (ventrem), sui famem patientur, si stultus divitias 
      obtineat. 

 838. Si stulto aliquid pecuniae in manum venerit, perinde est, ac si 
      mente captus vino inebrietur. 

 839. Dulcissima est amicitia stultorum. Nihil est, quod in discessu 
      maestitiam afferat. 

 840. Si insipiens coetum sapientum intret, perinde est ac si quis in 
      peristromate illoto pedem ponat. 

LXXXV. Inscitia. 

 841. Scientiae defectus inter defectus defectus est; ceterarum rerum 
      defectum mundus defectum non existimat. 

 842. Si inscius animo laetans largiatur, accipientis meritum (castimonia 
      comparatum) est, nihil aliud. 

 843. Cruciatum, quo inscii semet ipsi cruciant, vix ipsi hostes poterunt 
      efficere. 

 844. Quae est stupiditas? Arrogantia, qua quis dicat: sapientiam nos 
      possidemus. 

 845. In iis versari, quae non didiceris, dubitandi locum dabit etiam de 
      iis, quorum sine errore compos sis. 

 846. Quaenam inscitia, ubi culpam suam non tegat, verenda tegere! 

 847. Inscius, qui rarum secretum (eruditionis?) effutiat, ipse sibi 
      magnam molestiam afferet. 

 848. Quamvis admonitus non facit, ipse nescit - dum anima illa 
      discedet, (vera) pestis erit. 

 849. Qui efficere vult, ut non videns videat, ipse non videns est; non 
      videns (semper) videns erit eo modo quo vidit. 

 850. Qui neget, quae mundus affirmet in mundo daemon habebitur. 

LXXXVI. Animus hostilis. 

 851. Animum aversum dicunt morbum, qui in animantibus omnibus 
      monstrum discidii pariat. 

 852. Etiamsi quis discidium cogitans odiosa faciat, ne (ipse) odium 
      cogitans mala facias, praecipue (tibi cavendum est). 

 853. Si odii molestum morbum expellas, laudem tibi pariet macula 
      carentem, fine carentem. 

 854. Gaudium pariet omni gaudio majus, si moriatur malum omni malo 
      majus - odium. 

 855. Quis est, qui suscipiat eos frangere, qui ita possint vivere, ut 
      odium (oriens) declinent. 

 856. Cui in inimicitia crescere placet, prope est, ut felicitas ejus decrescat, 
      atque adeo destruatur. 

 857. Qui acerbam scientiam habeat odio plenam, bonum veritatis non 
      videbit gloria plenum. 

 858. Odium (oriens) declinare emolumentum affert. Si illud fovere 
      adgrediaris, calamitas te aggredietur. 

 859. Ubi venit felicitas (propter laetitiam), de odio non cogitant, simulac 
      venit calamitas, illud fovere cogitant. - Vel: Ubi venit felicitas, 
      homines de odio non cogitant (quia, si cogitarent, felicitas 
      venire non posset; nam) perniciei sibi comparandae causa illud 
      fovere cogitant. 

 860. Ab animo averso quidquid mali proficiscitur, ab animo benigno 
      laus bonorum morum. 

LXXXVII. Odium prudens. 

 861. Cave ne validis repugnes, invalidis repugnare non cavendum est, 
      sed expetendum. 

 862. Qui amore (suorum) careat, qui firmo praesidio careat, qui ipse 
      viribus careat, quomodo is vires hostium franget? 

 863. Qui sit metuens, inscius, dissociabilis, aegre largiens, hostibus 
      facillimum praebet negotium. 

 864. Qui neque iram abjiciat, neque fidem servat omni tempore, omni 
      loco, omni hosti facilis erit superatu. 

 865. Qui neque viam (legibus sancitam) curet, neque honesta faciat, 
      neque reprehensionem curet, neque bonae indolis sit, hostibus erit 
      gaudio. 

 866. Qui caecam iram et profusam libidinem sectatur, ejus malevolentiam 
      libenter volent. 

 867. Etiamsi pretium dandum sit, ejus odium accipias, qui, ubi inceperit, 
      inhoneste agat. 

 868. Ubi quis sine virtute est, vitia autem multa sunt, hoc hostibus - 
      (quia) sine amicis erit - magnam laetitiam affert. 

 869. Odio affectos superbia laetitiaque non deficiet, si hostes inscios et 
      timidos adipiscentur. 

 870. Qui ad facillimum illum laborem non accedet cum inexercitato 
      hoste pugnandi, ad eum gloria non accedet. 

LXXXVIII. Inimicitiae peritum esse. 

 871. Vitium illud, quod odium dicitur, vel per jocum expetere nefas est. 

 872. Etsi inimicos tibi reddas, qui aratro arcus utuntur, noli cum iis 
      inimicitias suscipere, qui aratro verbi utuntur. 

 873. Mente capto est miserior, qui, quamvis solus sit, multorum inimicitias 
      suscipiat. 

 874. In praestantia boni illius principis, qui ita agit, ut inimicitiam in 
      amicitiam mutet, totus mundus requiescet. 

 875. Qui adjutorem habeat nullum, inimicos vero duos, inter hos 
      unum carum adjutorem reddat. 

 876. Sive consentias, sive dissentias, in rerum discrimine et quod consensioni 
      sit et quod odio omittas. 

 877. Coram iis, qui eum ignorent, dolorem tuum ne doleas, coram hostibus 
      infirmitati ne indulgeas. 

 878. Si quis rectam rationem habens cognitam se muniat et sibi caveat, 
      spiritus hostium frangentur. 

 879. Dum tenera est, arborem spinosam caedas; firmitatem adepta 
      manum caedentis ipsa caedet. 

 880. Qui spiritus hostium comprimere omittat, is si quis spirat, non 
      amplius erit. 

LXXXIX. Inimicitia occulta. 

 881. Quae umbra et aqua malefaciunt, mala sunt. Ita natura propinquorum, 
      si malefaciunt, mala erit. 

 882. Hostes gladio similes noli timere; eorum hostium, qui amicis sint 
      similes, societatem time. 

 883. Hostem internum timens caveas; in calamitate tua gravius te incidit, 
      quam figulus (argillam incidit). 

 884. Si internus hostis animo abjecto oriatur, etiam propinqui se abjicientes 
      plurima tibi damna afferent. 

 885. Si specie cognationis internus hostis oriatur, specie corruptionis 
      multum damni afferet. 

 886. Si inter conjunctos disjunctio fiat, quin interitus se adjungat, vix 
      potest fieri. 

 887. Domus interni discidii plena, quamvis instar junctionis capsulae 
      jungatur, disjuncta tamen est. 

 888. Ut aurum lima impugnatum, ita in domo interni odii plena 
      vires (interno odio) impugnatae se conterunt. 

 889. Odium internum, quamvis tam minutum sit quam particula seminis 
      sesami, perniciem tamen continet. 

 890. Cum iis vivere, qui interno amore careant, idem est atque in 
      humili casa simul cum serpente habitare. 

XC. Magnos non laedere. 

 891. Potentiam potentium non despicere, omnis cautionis caventium 
      est caput. 

 892. Si magnos magni non faciens vitam degas, id per magnos perpetuum 
      tibi dolorem afferet. 

 893. Si velis interire, iis damnum inferas, qui, si velint te interficere 
      possunt. 

 894. Si impotens potenti male faciat, idem erit ac si deum mortis 
      (nutu) manus ad se vocet. 

 895. Quocumque fugiat nusquam mortem effugit, cui irascatur dominus 
      severam dominationem exercens. 

 896. Etsi quis igne uratur, vivere poterit; vivere non poterit, qui 
      magnis damnum inferat. 

 897. Dominatio auxiliis insignis et grandis pecunia quid erunt, si viri 
      virtute insignes irascantur. 

 898. Si parvi aestimentur, qui montibus similes, qui consistentibus sunt 
      similes cum familia sua a terra tollentur. 

 899. Si viri excelsae virtutis irascantur, rex statim suum omittens
      flammis absumetur. 

 900. Etiamsi quis subsidiis abundet, si viri insignes, qui honore abundant, 
      irascantur, servari non poterit. 

XCI. Non sinere se ab uxore regi. 

 901. Uxoris amatores insigne emolumentum i.e. virtutem non consequentur; 
      etiam negotii amatoribus illa res expetenda non est. 

 902. Felicitas ejus, qui uxorem appetat, magna ignominia parta pudorem 
      ei afferet. 

 903. Qui uxori se submittat, ejus infirmitas apud optimum quemque 
      pudore eum afficiet. 

 904. Si quis uxorem timens futurae vitae non vivat, actiones ejus nullam 
      obtinebit laudem. 

 905. Qui uxorem timeat, semper timebit bonis bene facere. 

 906. Etiamsi tamquam coelestes vivant, magnitudine carent, qui brachium 
      uxoris timeant arundini (bambus) simile. 

 907. Multe praestantibus est verecundum ingenium muliebre ingenio 
      virili, quo quis vivat mulieris voluntati obsequens. 

 908. Qui vivat voluntati obediens puchra fronte praeditarum, neque 
      necessitatibus amicorum succurret neque virtuti vivet. 

 909. Qui uxoris dicto obediant, in iis neque actionem virtutis neque 
      honestas divitias neque reliquam actionem (ad gaudium spectantem) 
      invenies. 

 910. Qui animo cogitationi dedito felicitate fruatur, is in stultitiam non 
      incidet inde profectam, quod uxori deditus est. 

XCII. Meretrices. 

 911. Perniciei erunt dulcia verba (meretricis) selecta armilla ornatae, 
      quae non amore (te ipsum), sed tuam pecuniam concupiscat. 

 912. Mulieri, quae indecora decora loquatur, emolumentum ponderans, 
      noli te conjungere mores ejus ponderans. 

 913. Fallaces amplexus meretricis perinde se habent ac si quis in 
      cubiculo extraneum cadaver amplectatur. 

 914. Bonum vile meretricis, cui tantum fortunae bona bona sunt, 
      sapientes, qui bonum virtutis investigant, non tangunt. 

 915. Bonum vile eorum, quae bonum suum commune habeant, sapientes 
      non tangunt bono scientiae ornati. 

 916. Qui suum, i.e. quod in se habeant, bonum exponent, humeros 
      earum non tangunt, quae, artibus exsultantes, vile bonum exponant. 

 917. Ii tantum, qui vili sunt animo, humeros earum tangent, quae in 
      animo aliud sectantes te complectantur. 

 918. Qui sapientia careant (verum) investigandi, iis amplexius fallacis 
      mulieris damno esse dicitur. 

 919. Mollis humerus mulieris prostitutae pretiosis gemmis ornatae 
      lutum infernum est, in quod homines infimi demerguntur. 

 920. Ambiguae mulieres, potus inebrians et ales iis sunt comites, a quibus 
      fortuna recessit. 

XCIII. Ab ebriositate abstinere. 

 921. Neque amplius metuentur et in perpetuum splendorem (laudis) 
      amittant, qui vivant potum inebriantem cupientes. 

 922. Potum inebriantem potare noli: si quis potat, illi potent, qui a 
      perfectis aestimari nolunt. 

 923. Si ebrietas oculis etiam matris molesta sit, qualis erit oculis 
      perfectorum. 

 924. Honesta mulier, quae verecundia dicitur, iis tergum obvertet, qui 
      ingenti peccato serviant a laude vacuo, quod dicitur ebrietas. 

 925. Pecuniam dare eaque sui oblivionem emere, omnis decoris est 
      oblivio. 

 926. Dormientes mortuis non sunt dissimiles. Inebriantia bibentes 
      omni tempore venenum bibunt. 

 927. Qui potandi causa semper recessum quaerentes oculos deprimi 
      patiantur, iis oppidani irridebunt penitus perspicientes. 

 928. "Crapulam nescio", noli dicere: etiam quod in pectore absconditum 
      est (vitium), repente effundetur. 

 929. Potationi deditum meliora edocere idem est atque aqua mersum 
      lucerna quaerere. 

 930. Qui ipse non potus bene potum adspiciat, nonne vilitatem potationis 
      suae perspiciet? 

XCIV. Ludus. 

 931. Aleam, etiamsi vincas, noli appetere. Vincere perinde est, ac si 
      piscis ferrum hami deglutiat. 

 932. Aleatori, qui semel lucratur, centies perdit, num vel una est via, 
      qua bonum lucrans bene vivat? 

 933. Si princeps aleae lucrum semper in ore habeat, thesaurus atque 
      vectigalia in alienas manus pervenient. 

 934. Nihil tam inopem reddit, quam alea, quae multam cladem affert, 
      omnem laudem aufert. 

 935. (Reges) qui (olim) in nihilum interibant, tales erant, qui aleam consessu 
      lusorum et ludendi negotio delectati lucri essent avidi. 

 936. Neque ventrem implebunt et miseriam patientur a dea infelicitatis, 
      quae dicitur alea, devorati. 

 937. Pecunia et animi generositas a majoribus acceptae peribunt, 
      si in consessu lusorum tempus teratur. 

 938. Pecuniam perdit, ad mendacium inducit, benignitatem perdit et ad 
      miseriam adducit alea. 

 939. Vestis, pecunia, victus, gloria, scientia, haec quinque cum eo nihil 
      habent commune, qui lucrum aleae sectatur. 

 940. Ut lusor, quoties perdit, ludendi desiderium accipit, ita vita, quoties 
      patitur, vivendi desiderium accipit. 

XCV. Medicina. 

 941. Et ubi excessus erit et ubi defectus, dolorem creabunt a peritis 
      enumerata illa tria, quorum primum est ventus (cetera bilis et 
      phlegma). 

 942. Si quomodo concoquantur cibi, bene considerans cibum sumas, 
      corpori quod medicina dicitur non erit necessarium. 

 943. Si facile concoquatur, comedas mensurae sciens; haec via est, qua 
      qui corpus abstinuit, diu (illud) servabit. 

 944. Quae facile concoquantur, sciens, in iis mane, fame demum urgente, 
      quae non contraria sunt, comede! 

 945. Si cibos non contrarios diminuens comedas, nulla cita erit aegritudo. 

 946. Ut cibum prudenter diminuenti voluptas, ita homini multi cibi 
      molestia semper adstabit. 

 947. Si supra modum caloris multa comedas, dolores sine modo 
      ingruent. 

 948. Medicus aegritudinem inquiret, causam aegritudinis inquiret, 
      remedium dolorem leniens inquiret et deinde sine vitio aget. 

 949. Modum aegri et modum aegritudinis et tempus considerans agat, 
      qui artem calleat. 

 950. Aegrotus, medicus, remedium, aegrotum curans, haec artis medicae 
      quattuor partes constituunt. 

XCVI. Nobilitas. 

 951. Nonnisi in nobili loco natis animi nobilitas et verecundia naturaliter 
      conjunctae sunt. 

 952. Nobili loco natis haec tria: boni mores, veracitas, verecundia 
      numquam desunt. 

 953. Vultus hilaritas, manus largitas, sermonis affabilitas et nullius 
      contemptio verae nobilitatis dicuntur esse propria. 

 954. Etiamsi multiplicata centena milia lucrentur, nobili genere nati 
      nihil umquam committent, quod vitiosum sit. 

 955. Quamvis opes intus corruant, vetus nobilitas non degenerat. 

 956. Respectu mendacii indecore non agent, qui respectu familiae suae 
      vitio carentis vivere volunt. 

 957. Vitium hominum sublimi loco natorum haud secus ac macula 
      lunae in coelo, sublime apparet. 

 958. In quo etsi in bona familia nato benignitatis defectus apparebit, 
      eum familia illa natum esse dubitabunt. 

 959. Quid in terra lateat germen indicat; (quid in familia lateat) verbum 
      ex ore eorum, qui in ea nati sunt. 

 960. Si (morum) bonitatem optas, verecundia optanda est; si nobilitatem 
      optas, animum in omnes submissum opta. 

XCVII. Honestas. 

 961. Etiamsi gloriam tibi afferant, quam aliter obtinere nequeas, ea, 
      quae dignitatem tuam imminuant, dimittas. 

 962. Etiamsi tamquam nobilia laudentur, ignobilia non facient, qui 
      cum nobilitate honestatem expetant. 

 963. In rebus prosperis submissione opus est, in parvis elatione. 

 964. Viri, qui infra statum suum decidant, similes sunt capillis, qui ex 
      capite decidant. 

 965. Quamvis montibus sint similes, humiles fiunt, qui humile quid 
      faciant, etiamsi semini cunri sit simile. 

 966. Si neque laudi locum faciat, neque ad regnum coelestium te adducat, 
      quid, quaeso, post tergum incedens, iis servies, qui te contemnant? 

 967. Melius est dici "Statim (a statu suo immotus?) periit," quam post 
      tergum hostium incedentem vivere.

 968. Si nobili loco nato honestas deficiat, num vita etiamtum corpus 
      tuens, remedium erit?

 969. Qui animali "Caverima" dicto sunt similes - quod, si pilum amittat, 
      non vult vivere - ubi dedecus venerit, potius vitam amittent. 

 970. Pudentis illius, qui, si dedecus venerit, vivere nolit, gloriam mundus 
      adorans laudibus effert. 

XCVIII. Magnitudo. 

 971. Splendor est animi elatio; dedecus, si quis dicat: sine illa lubet 
      vivere. 

 972. Omnibus hominibus ortus est similis; dignitas operum diversitate 
      non est similis. 

 973. Quamvis excelsum loeum teneant, qui excelsum animum non 
      habeant, excelsi non sunt; quamvis humilem locum teneant, qui 
      humilem animum non habeant, humiles non sunt. 

 974. Si simplici animo mulieris instar magnitudo sese custodiat, manebit. 

 975. Magnitudine praediti recta via rara opera patrant. 

 976. Animis parvis numquam in animum venit: magnos magni facere 
      volumus. 

 977. Si honos inhonestis obtingat, actiones insolentiae gignet. 

 978. Animus magnus semper se submittet; animus parvus se adorans 
      amabit. 

 979. Animus magnus est magna de se non praedicare; animus parvus 
      in eo consistit, quod magna de se praedicat. 

 980. Magnus animus nuda tegit; animus parvus vitia divulgat. 

XCIX. Perfectio. 

 981. Dicunt, qui officii sui sciens integritatem exercere suscipiat, ei 
      omne bonum officium esse. 

 982. Animi bonitas bonum integritatis est; aliud quodcumque bonum 
      bonitate caret. 

 983. Amor, verecundia, beneficentia, respectus, veracitas, haec quinque 
      integritatis firmae columnae sunt. 

 984. Benignitas, quae non interficit, poenitentia est; benignitas, quae 
      in alios nihil mali loquitur, est integritas. 

 985. Valor eorum, qui valent, animi submissio est; his armis vir integer 
      hostibus resistet. 

 986. Quis integritatis lapis lydius est? Etiam inferioribus victas dare 
      manus. 

 987. Nisi in eos etiam, qui in te ingrata fecerunt, grata facias, quid 
      prodest integritas? 

 988. Inopia dedecus non erit, si rebus abstinere possis, quae integritas 
      dicitur. 

 989. Qui, etsi fatum (tempus?) mutetur, se ipsos non mutent, littus 
      integritatis vocabuntur. 

 990. Si integritas integrorum deficiat, ampla terra suum onus sustinere 
      non poterit. 

C. Boni mores. 

 991. Viam bonorum morum facile inire poterit, qui omnibus facilem 
      aditum praebeat. 

 992. Esse amore praeditum et nobili natum familia - haec duo bonorum 
      morum sunt via. 

 993. Corporis similitudo (vera) hominis similitudo non est; similitudo 
      animi, qui castigari (?) potest, vera est similitudo. 

 994. Qui utilitatem in se contineant in eo positam, quod cum aequitate 
      bona faciant, eorum bonos mores mundus laudabit. 

 995. Etiam in ridendo contemptus dolore afficit; etiam in irascendo qui 
      mores sciunt ea facient, quae cum moribus conveniant. 

 996. In bene moratis mundus nititur; sin minus, certe in pulverem 
      se abdens peribit. 

 997. Quamvis limae acumen habeat, ligno est similis, qui humanis 
      moribus careat. 

 998. Etiam in eos, qui amicitiam non ineuntes injuriam faciant, ea 
      facere, quae cum bonis moribus non conveniant, animi vilis est. 

 999. Qui (ceteris) jucundos se praebere non possunt, iis terra late 
      patens etiam interdiu in tenebris est (i.e., iis omnia sunt unjucunda). 

1000. Amplissimae fortunae, quas obtinent male morati, haud secus 
      ac vasis vitio bonum lac, mutabuntur. 

CI. Opulentia inutilis. 

1001. Qui divitias domum replentes deponit iisque non fruitur, mortuus 
      est; otiosae ibi jacent. 

1002. Stultitiae, qua quis cogitans, pecunia omnia fieri, nihil largiens 
      tenax sit, vilem ortum pariet. 

1003. Eos (in scenam vitae) prodire, qui cumulandi cupidi laudem non 
      cupiant, terrae onus est. 

1004. A nemine dilectus quid, quaeso, ille relinquere cogitat? 

1005. Qui neque largiantur neque fruantur, etsi centena milia cumulata 
      jaceant, nihil habent. 

1006. Qui neque ipse fruatur neque ad largiendum bonis propensus 
      sit, ei afflictio splendida fortuna est. 

1007. Qui egentibus nihil largiatur, ejus divitiae perinde se habent, 
      ac si mulier pulcherrima sola senescat. 

1008. Fortunae (propter avaritiam) non dilecti perinde sunt, ac si in 
      medio pago arbor venenata fructus ferat. 

1009. Splendida bona, quae quis cumulet, amorem deserens, se ipsum 
      crucians, virtutem non respiciens, extranei hereditate accipient. 

1010. Brevis egestas divitis laude ornati similiter comparata est, ac si 
      quando nubes egens fiat. 

CII. Pudor. 

1011. Aliquem actionis pudere pudor est; alius pudor est pudor honestarum 
      mulierum pulchra fronte praeditarum. 

1012. Victus, possessio et reliqua (victus, vestitus et reliqua) omnibus 
      animantibus sunt communia; possessio pudoris hominis insigne 
      est. 

1013. Omnis vita corpus quaerit; perfecta virtus bonum pudoris 
      quaerit. 

1014. Nonne integris ornamentum est verecundia? Ubi deest, nonne 
      fastidio est inflatum incedere. 

1015. Quem alieni atque proprii vitii pudet, eum mundus pudoris 
      arcem vocat. 

1016. Nisi pudorem munimentum possint sumere, vastam hanc terram 
      non magni faciunt homines excelsi animi. 

1017. Pudentes pudoris causa vitam omittent, minime vero vitae causa 
      pudorem. 

1018. Si te ipsum non pudeat quorum ceteros pudeat necesse est, hoc 
      ita se habet, ut virtutem tui pudeat necesse sit. 

1019. Si mos dilabetur, (id) familiam tuam destruet; ubi habitat 
      impudentia, bonum omne destruet. 

1020. Qui in animo pudorem non habeat, ejus incessus perinde est ac 
      si pupa lignea funiculo vitam simulet. 

CIII. Modus familiam promovendi. 

1021. Praestantia, qua quis dicat: ut negotium conficiam, manum non 
      demitto, nullum decus majus est. 

1022. Virili industria et solida peritia - in his duabus assidue perseverando 
      familia dilatabitur. 

1023. Qui dicat: familiae meae volo operam praestare, ante eum dea 
      (felicitatis) incedet, vestem succingens. 

1024. Qui sine intermissione familiae serviant, iis sine cogitatione 
      omnia sponte succedent. 

1025. Qui sine culpa familiam suam augere studeat, ei tamquam 
      consanguinitate conjunctus mundus se adjunget. 

1026. Rectus ei animus virilis inesse dicetur, qui familiae, ex qua natus 
      est, virilem operam tribuat. 

1027. Ut viri duri oculi in medio certamine, ita qui inter suos laborant, 
      pondus sustinent. 

1028. Qui domum suam velint augere, eis nulla est opportunitas 
      (expectanda). Si tardi sint et superbiam cogitent, pessum dabitur. 

1029. Qui familiam suam a detrimento tueri velit, nonne corpus ejus 
      vas est labore repletum? 

1030. Nisi vir impiger sustentans ei adstet, calamitate fundamentum 
      subruente, domus corruet. 

CIV. Agricultura. 

1031. Mundus, quantumvis se torqueat, aratrum sequitur. Itaque 
      aratio, quamvis ardua, caput est. 

1032. Agricolae in (curru) mundi clavus sunt axem firmans, quia 
      (ceteros) omnes qui (arandi) laborem non sustinentes alia 
      tractant, sustenant. 

1033. Qui arando vivunt, vivunt; ceteri omnes, qui adorando vivunt, 
      post alios eunt. 

1034. Qui frumenti divites latam umbram diffundant, umbellarum 
      multarum umbram sub umbella sua videbunt. 

1035. Qui manu laborantes cibum habeant natura sibi proprium, 
      neque ipsi mendicant et mendicis largiuntur, nihil occultantes. 

1036. Si aratorum manus componuntur, etiam iis, qui dicunt "omnia, 
      quae expetunt ceteri, nos dimisimus" (i.e. ascetae), nullum erit 
      fundamentum. 

1037. Si terrae unciam, ut quarta pars unciae fiat, exsicces, (ager) erit 
      ferax, ut fimo non opus habeat quantum manus possit capere. 

1038. Praestat fimum projicere quam arare; si agrum mundaris, praestat 
      custodire quam irrigare. 

1039. Si herus ipse non visitans procul absit, ager succensens sese subtrahet 
      mulieri similis. 

1040. Si quos videat, qui: pauperes sumus! dicentes otiosi sedeant, 
      bona mulier, quae arvum dicitur, ridebit. 

CV. Paupertas. 

1041. Si quaeris, quid tam acerbum sit quam inopia, (respondeo:) tam 
      acerba quam inopia est sola inopia. (Vel: Si quaeris, quid acerbius 
      sit quam inopia, respondeo: inopia acerbior sola est inopia; 
      i.e. inopia acerbius nihil; sed sunt inopiae gradus). 

1042. Unica illa peccatrix - inopia - ita venit, ut et haec et altera 
      vita intereant. 

1043. Et veterem nobilitatem et (nobile) decus aviditas, quae inopia 
      dicitur, simul destruit. 

1044. Etiam nobili loco natis paupertas stuporum affert, qui vilem 
      sermonem parit. 

1045. In uno malo paupertatis multi dolores emergunt. 

1046. Quamvis quae optimam habent sententiam optime sciat et 
      eloquatur, verba pauperis inania sunt. 

1047. Inopia virtutis inops a propria matre extranea habetur. 

1048. Paupertas, quae heri me quasi interfecit, - num hodie quoque 
      ventura est? 

1049. In medio igne somnus capi potest; in paupertate vel minimum 
      oculos claudere difficile est. 

1050. Nisi cibi inopes omnibus renuncient (moriendo scil.), id sali et 
      oryzae (aliorum) mortem afferet (illorum mendicatione scil.). 

CVI. Mendicatio. 

1051. Si videas, a quibus peti possit, petas; si negaverint, ipsis, non 
      tibi, vitio erit. 

1052. Suave erit etiam petere, si petitum sine molestia venit. 

1053. Si coram iis te sistas, qui animo negandi nescio officium suum 
      sciant, ipsa mendicatio pulchritudinem quandam habebit. 

1054. Coram iis, qui etiam in somnio negare nesciant, ipsa mendicatio 
      largitioni erit par. 

1055. Qui in mundo sunt, qui negare nesciant, (pauperes) suscipiunt 
      petentes oculis se sistere. 

1056. Si inveneris, qui malum tenacitatis non habeat, malum paupertatis 
      statim interibit. 

1057. Si invenitur, qui sine objurgatione et conviciis largiatur, id 
      ita comparatum est, ut (petentis) animus in intimo pectore diffusus 
      exsultet. 

1058. Si nulli essent mendici, ampla terra locis frigidis plena pupae 
      ligneae instar iret et rediret. 

1059. Quae largientibus esset laus, si deessent, qui vellent petentes 
      accipere? 

1060. Mendico acerbitas non convenit; acerbitas paupertatis ipsa 
      locuples testis est (avari culpae). 

CVII. Mendicationem timere. 

1061. Etiam ab iis, qui (praestantia) oculis similes sine ulla tenacitate 
      summo gaudio largiantur, nihil mendicare tanti est, quanti 
      decies centena milia. 

1062. Si effector mundi (homines) etiam mendicantes vivere velit, 
      (ipse) errabundus intereat! 

1063. Duro ejus pectore, qui dicat: "mendicando malum paupertatis 
      amovebo", durius nihil est. 

1064. Virtus, quae etiam cum nullus ei locus est, mendicare non possit, 
      praestantiam habet, quam omnis locus capere non possit. 

1065. Etiamsi jusculum sit aquae liquidae simile, nil dulcius est quam 
      labore partum comedere. 

1066. Quamvis tantummodo aquam vaccae mendicet, nihil linguae 
      turpius obvenit quam mendicare. 

1067. Ab omnibus mendicis mendico: si mendicetis, ab homine tenaci 
      nolite mendicare. 

1068. Vacillans navicula, quae dicitur mendicatio, frangetur, si ad 
      scopulum, qui negatio dicitur, allidatur. 

1069. Si mendicationem intus sentias, mens intima liquescet; si 
      negationem intus sentias, peribit, memoriam perdens. 

1070. Ubinam, quaeso, (vita) negantis se abscondet? In mendicante, 
      ut vocem emittit, vita discedit. 

CVIII. Vilium hominum conditio. 

1071. Viles hominibus sunt similes; quod ipsis simile sit, (vel: quod 
      tam simile sit, sc. hominibus, quam illi) numquam vidi. 

1072. Boni sciente felicior est homo vilis; in animo cura est vacuus. 

1073. Diis similes sunt homines viles; quia etiam illi, quae concupiscunt, 
      statim efficiunt. 

1074. Viles si videant, qui vilem agant vitam, statim se majores aestimant 
      et valde gloriantur. 

1075. Virtus (?) vilium timor est; praeterea, si cupiditas eos stimulat, 
      aliquantulum (boni) efficietur. 

1076. Homines viles pulsato tympano sunt similes; auditum enim 
      secretum statim aliis renuntiant. 

1077. Viles homines cavent, ne humidam manum (cui fortasse aliqua 
      grana adhaerent) excutiant, nisi coram iis, qui habent manum 
      compressam buccas percussuram. 

1078. Sapientes utiles erunt, si verbum loquaris; homines viles erunt 
      utiles, si ut arundinem sacchari eos tundas. 

1079. Vilis homo, si vestem et cibum videat, ad vitia aliorum videnda 
      admodum est idoneus. 

1080. Ad quid aptus est homo vilis? Ad se ipsum statim vendendum, 
      si quid ei acciderit, est aptissimus. 


DE AMORE.

CIX. Puellae pulchritudine turbari. 

1081. Dominus dominam adspiciens dubitatione afficitur: 
        Quae graves inaures gerit num dea est? num selecta pavo?
        num puella (terrestris)? animus meus perturbatur. 

1082. Dominus, eam puellam (terrestrem) esse intelligens, ejus 
      adspectu commotam sollicitudinem describit:
        Facie pulchra meam intueri faciem perinde est, ac si dea 
        pugnax (Lakshmi) admoveret aciem. 

1083. Mors quondam mihi ignota fuit; nunc novi; cum natura 
      muliebri oculos habet valde pugnaces. 

1084. Adspectu, qui adspicientis consumit vitam, oculi puellae cum 
      natura muliebri pugnant. 

1085. Num mors? num oculus? num cerva? adspectus puellae tria illa 
      simul possidet. 

1086. Flexa (crudelia?) supercilia, si non flexa tegerent (illius oculos) 
      ii, tremulum dolorem certe non parerent. 

1087. Quod frontem elephantis libidine saevientis tegit tegumen, puellae 
      pectoris tegumen est. 

1088. Vae mihi! vis mea, quam etiam hostes in pugna timebant, illius 
      candida fronte infracta est. 

1089. Ei, quae teneram faciem venustate cervae atque pudorem habet, 
      alia induere, quid esset ornamenti?

1090. Dominus mentem dominae perspiciens dicit:
        Mustum bibentes solos, non, ut amor, intuentes laetitia afficit. 

CX. Mentem intelligere. 

1091. Dominus dominae mentem ex illius vultu intelligit: 
        In nigro illius oculo duo adspectus insunt: unus dolori est; alter 
        hujus doloris est remedium. 

1092. Brevis adspectus, quem oculis illius surripit, ad foedus amoris 
      jungendum non dimidiam partem confert, sed majorem. 

1093. Dominus dominae mentem ex illius ore pudoreque intelligit: 
        Adspexit et adspiciens demisit caput. Ea aqua est, quam foederi 
        nostro instillavit. 

1094. Dominus dominae mentem ex illius pudore ac laetitia intelligit: 
        Me illam intuente, ea intuetur terram; me illam non intuente 
        ea me intuens leniter arridet. 

1095. Recta me non intuens sed uno oculo quasi connivens subridet. 

1096. Dominus a socia remotus illius mentem intelligens secum dicit: 
        Etiamsi dicant, quasi sint non amici, sermo eorum, qui sunt non 
        inimici, facile agnoscetur. 

1097. Sermo (simulatione) inimicus (revera) non inimicus et vultus 
      iratum imitans eorum sunt indices, qui, inimicitiam simulantes, 
      amici sunt. 

1098. Lenis illa intuenti mihi leniter arridet; mobilem naturam 
      habenti (illi) in ea re unica venustas est. 

1099. Socia secum loquitur: 
        Ut alienas inter se aspicere in iis, qui desiderio amoris affecti 
        sunt, deprehenditur. 

1100. Si oculi cum oculis adspectu congruunt, oris sermo prorsus 
      inutilis est. 

CXI. De conjunctione laetari. 

1101. Naturali i.e. clandestino conjugio facto dominus dicit: 
        Quaecumque visu, auditu, gustu, olfactu, tactu sentiuntur, puellae 
        insunt fulgentem armillam habenti. 

1102. Dominus ad locum constitutum veniens dicit: 
        (Ceteroquin) a morbo remedium differt; pulchris gemmis ornata 
        doloris, quem attulit, ipsa remedium est. 

1103. Socio, qui dixit: ad "magnum gaudium" (i.e. gaudium coeleste) 
      destinatum "parvo gaudio" (i.e. gaudio terrestri) te dedere te 
      non decet - dominus respondet: 
        Num dulcius est coelum dei cum oculis nelumbio similibus (i.e. 
        Vishni) quam dormire in molli humero ejus, quam expetas. 

1104. Dominus, post conjunctionem per sociam factam, dicit: 
        Recedentem urit, accedentem refrigerat: talem ignem unda 
        nacta est? 

1105. Humeri nodum habentis floribus repletum, similes sunt, ac si 
      appetendi tempore haec et illa accipias. 

1106. Quoties tango, vita mea tactu germinat. Ex ambrosia igitur 
      facti sunt puellae humeri. 

1107. Socia domino dixerat: "communi virtuti domesticae te accommodantem, 
      qua in sua quisque domo suo sorte fructur, illam publice 
      domum ducere te oportet." Dominus (abnuens) respondet: 
        Puellam aureo colore amplecti aeque est (dulce) atque in domo 
        sua distribuentem suis frui. 

1108. Socia domino dixerat: "quia aequalem habens amorem conjugium 
      expetis, quod separari nequeat, illam domum ducere te oportet." 
      Dominus (abnuens) respondet: 
        Duobus inter ipsos appetentibus, amplexus, quem nullus ventus 
        separet, abunde satisfacit. 

1109. Socia domino dixerat: "quia perpetuum, inquit, conjugium, quod 
      occultare non opus sit, gratum est, illam domum ducere te oportet." 
      Dominus abnuit, commoda conjugii ironice extollens: 
        Inter se succensere, in concordiam redire, conjungi, eorum sunt 
        bona, qui amorem jungunt. 

1110. Dominus, qui cum domina se conjunxit, et jam eam in perpetuum 
      secum ducit, cum sine illa vivere non possit, secum dicit: 
        Ut quoties scientia augeris, inscientia apparet, ita ad pulchris 
        gemmis ornatam quoties accedis, desiderium apparet. 

CXII. Venustatem laudare. 

1111. <Dominus.>
      Post conjugium clandestinum factum dominus dicit: 
        Tenera natura es, vale flos Anitscha! quam ego desidero, teneritate 
        tibi praestat. 

1112. Dominus, postquam ad locum constitutum venit, dicit: 
        Anime mi, quos multi vident flores, illius oculis similes esse 
        putans, cum flores videris, perturbaberis. 

1113. Dominus socio, qui suscepit conveniendi aditum parare, dominae 
      naturam describit: 
        Humeros, habenti bambas arundinem, corpus germen, dens margarita, 
        spiritus suavis odor, niger oculus jaculum est. 

1114. Dominus per socium cum domina congressus dicit: 
        Si flos loti illam videret, capite demisso terram intuens diceret: 
        oculos fulgentes gemmas habentis non aequo. 

1115. Dominus in loco ad interdiu conveniendum constituto illius ornatum 
      florum adspiciens, dicit: 
        Caulibus non sublatis florem Anitscha induit medio corpori; 
        faustum non sonabit tympanum (i.e. corpus pondus non sustinens 
        collabetur; tum tympanum funebre sonabit). 

1116. In loco ad noctu conveniendum constituto lunam adspiciens 
      dicit: 
        Lunam et puellae faciem non dignoscentes stellae conturbatae 
        loco cesserunt. 

1117. Ut in luna, cujus lumen, postquam decrevit, crescit (i.e. semper 
      mutatur) num in facie puellae macula est? 

1118. Si posses ut facies puellae radios fundere, amica mea esses. 
      Vale, luna! 

1119. Luna! si faciem puellae, quae oculos habet similes floribus, adaequare 
      cupis, cave, ne a multis conspiciaris. 

1120. Socia proponit, ut una eant. Dominus abnuit, difficultatem ostendens: 
        Flos Anitscha et pluma cygni pedi puellae fructus (spinae) 
        "neruntschi" sunt. 

CXIII. Eximum amorem manifestare. 

1121. Dominus exeunte congressu amorem suum ostendit: 
        Aqua, quae manat in candidis dentibus placidam vocem 
        habentis, similis est, ac si cum melle lac misceatur. 

1122. Dominus de metu discessus dicit: 
        Qualis est amor animae erga corpus, talis est amor meus erga 
        puellam. 

1123. Domina abeunte dicit: 
        Pupilla in oculo, abi! quam desidero pulchram frontem habenti 
        locus non est. 

1124. Dominus in loco interdiu conveniendo constituto, congressione 
      facta dicit: 
        Quod vita est animae, idem mihi est selecto ornatu fulgens; 
        discedens est instar mortis. 

1125. Sociae interroganti: a negotiis rediens num nostri recordaberis? 
      dominus respondet: 
        Recordarer, si obliviscerer; sed puellae oculo pugnaci fulgentis 
        oblivisci non possum. 

1126. <Domina.>
     Dum dominus negotii causa abest, domina timens, ne socia indolem 
     ejus reprehendat, submissa voce, sed ita tamen, ut illa audiat, secum 
     dicit: 
       Ex intimo meo oculo non discedit; si oculum claudo, nihil patitur, 
       perquam sublimis est a me amatus. 

1127. Oculo meo insidet amatus; itaque oculum non pingo, de occultatione 
      cogitans. 

1128. Visceribus meis insidet amatus, itaque timeo cibos calidos edere 
      de adustione cogitans. 

1129. Dum dominus abest, ut sumtus nuptiales comparet, socia ei vitio 
      tribuit, quod tam diu exspectare cogitur. Illa respondet: 
        Oculo claudendo me illum occultare scio; nihilominus "en crudelem 
        illum (somnum relictae eripientem)!" dicit hoc oppidum. 

1130. In visceribus meis laetus commoratur; "alienus factus procul 
      commoratur"; dicit hoc oppidum. 

CXIV. De pudore abjiciendo dicere. 

1131. Dominus procul se commorari non amplius perferens dicit: 
        Qui amore ruebantur et nunc cruciantur dolore, iis "equus 
        palmyrae" (i.e. lamentatio) manet refugium, aliud auxilium 
        est nullum. 

1132. Socia illum dehortoatur, ne equum palmyrae conscendat, dicens: 
      "quo es pudore id conficere non potes." Dominus respondet: 
        Non perferens, corpus cum anima equum palmyrae conscendit 
        pudore deposito. 

1133. Sociae dicenti: "qui tibi est, animus virilis cum pudore conjunctus, 
      id conficere non poteris" dominus respondet: 
        Animus virilis ac pudor olim mihi erant propria; nunc equus, 
        quo vehuntur amantes, mihi proprius est. 

1134. Sociae dicenti "animus virilis ac pudor in flumine, quod est impetus 
      amoris, navis sunt; eidem non cedunt," dominus respondet:
        Amoris vehemens flumen navem abripit, quae est animus virilis 
        cum pudore conjunctus. 

1135. Socia domino dicit: "en impatientiam illam, qua cupis equum 
      palmyrae conscendere, quomodo incidisti? Dominus respondet: 
        Parvam armillam habens corollae similem cum "equo palmyrae" 
        dolorem mihi dedit vespere perferendum. 

1136. Sociae dicenti: tempus "equum palmyrae" conscendendi hodie 
      praeteriit. Dominus respondet: 
        De "equo palmyrae" conscendendo etiam media nocte cogitabo; 
        propter stultam puellulam illam cilia mea submitti nequeunt. 

1137. Socia offensa, quod "stultam puellulam" dicit, domino: "sapientes 
      viri nonne multo plus perpeti possunt quam stultae mulieres?" 
      Dominus respondet: 
        Majoris animi nemo est quam mulier, quae, quamvis amore 
        vexetur, cum oceano comparanda, "equum palmyrae" non conscendat. 

1138. Domina, cui crescente custodia crescit desiderium, dicit: 
        "Natura sumus ingenuae et admodum tenerae." Id non respiciens, 
        amor secretum egrediens in lucem prodit. 

1139. "Nemo novit", ita cogitans amor meus in plateis perturbatus 
      circumerrat. 

1140. Socia, dominae succensens, quod illius statum tristem derisit, 
      secum dicit: 
        Ut oculis meis videam, me derident inscii - quia, quod ego 
        patior, illi non patiuntur. 

CXV. Rumorem indicare. 

1141. Socia domino, qui congressu nocturno praetermisso postero die 
      adest, de rumore oppidanorum certiorem facit et de nuptis
      interrogat. Dominus respondet: 
        Rumore (ad conjugium nostrum maturandum idoneo) surgente, 
        animus meus confirmatur. Prospera fortuna vulgus id nescit. 

1142. (Puellae) quae oculos habet floribus similes, raram naturam 
      ignorans, hoc oppidum rumore suo nos donavit. 

1143. Nonne sermo maledicus per urbem datus adest? Hic ita se 
      habet, quasi non impetratum jam impetratum sit. 

1144. Sermonibus maledicis amor crecit, si deessent, suavitate amissa 
      marcesceret. 

1145. Ut quo quis magis mero se complet eo magis merum bibere desiderat, 
      ita amor meus quo notior eo suavior. 

1146. Domina, quae propter obstantia impedimenta et congressum 
      nocturnum praetermissum cum domino conjugi non potuit, 
      dum ille extra claustra manet, cum socia sermonem confert. 
      Illam de rumore vulgi certiorem factam de nuptiis interrogat: 
        (Eum) videre - unus dies! rumor similis est, ac si serpens 
        lunam corripiat (i.e. omnium oculi in me se dirigant). 

1147. Socia, quae sciens, dominum extra claustra versari, sermonem 
      instituit, dominae morem nuptiarum non toleranti dicit: "rumorem 
      vulgi et reprehensionem matris respiciens debes patientiam discere." 
      Domina respondet: 
        Quasi esset sermo vulgi fimus, reprehensio matris aqua, hic 
        dolor crescit. 

1148. Rumore amorem velle exstinguere idem est ac si velis oleo 
      ignem exstinguere. 

1149. Domina, quae post abitum domini ad sumtus nuptiales acquirendos 
      patientiam amiserat, sciens jam eum rediisse et extra claustra 
      manere, sociae, quae dixerat: "rumorem timens debes patientia 
      uti" - respondet: 
        Ab eo, qui dicebat ne timeas, ita desertam, ut jam multas 
        pudeat, num me rumoris pudeat? 

1150. Domino extra claustra manete socia dominam de rumore vulgi 
      certiorem facit et ad una eundum exhortatur: 
        Si optamus, amatus concedet. - Oppidum rumorem spargit 
        a nobis optatum. 

CXVI. Separationem non tolerare. 

1151. Domino dicenti se iturum esse et statim rediturum domina 
      respondet: 
        Si non eas, mihi nunties, si eas te statim rediturum esse, (tum 
        adhuc) viventibus nunties (i.e. dolori separatione creato superstites 
        non erimus). 

1152. Domina, quae, significatione a domino data, discessum ejus intelligit, 
      sociae dicit: 
        Olim ipse illius adspectus erat plenus laetitiae; nunc ejus amplexus 
        est plenus doloris discessum timentis. 

1153. Si umquam etiam scientis (quid ipse promiserit, et quid ego 
      passura sim) discessus fieri potest, confidere erit difficile. 

1154. Si ejus, qui blande dixit: "noli timere" discessus fiat, num earum 
      est culpa, quae verbo firmo firmiter confidebant? 

1155. Si me sustinere cupis, mihi conjuncti discessus impediendus est. 
      Si discesserit, iterum conjungi erit difficile. 

1156. Sociae narranti dominum discessum suum significasse domina 
      respondet: 
        Si ille tam crudelis est, ut de discessu dicat, mihi difficile est 
        optare, ut mihi faveat. 

1157. Annulus de brachio delabens nonne discessum principis enuntiat? 

1158. In oppido amicorum inopi vita tristis est; discessus ejus, quem 
      diligo, etiam tristior est. 

1159. Tangentem ignis uret; num uret, ut dolor amoris discedentem? 

1160. Socia dominae: multae mulieres, inquit, dolorem tolerant, tu non  
      toleras - domina respondet (ironice): 
        Quae gravia tolerent, acerbum dolorem depellant, discessum 
        tolerent et in vita maneant, multae sunt! 

CXVII. Tristitia consumi et lamentari. 

1161. Socia dominae: dolorem, inquit, amoris ostendere, tuum pudorem 
      dedecet - domina ei respondet: 
        Dolorem occultare volo, sed, ut aqua scaturiens haurientibus, 
        sic augetur. 

1162. Socia dominae: aut his, inquit, occultare aut illis nuntiare te 
      oportet (te dolorem non amplius tolerare) - domina respondet: 
        Ut dolorem occultem, efficere nequeo. Qui dolorem attulit, eidem 
        cum nuntiare pudori est. 

1163. In corpore meo ad sustinendum inepto amor et pudor a portica 
      animi mei pari momento dependent. 

1164. Socia dominae honestae mulieres, inquit, in mare libidinis non 
      incidunt, si vero incidant, idonea navi illud trajicere possunt - 
      domina respondet: 
        Mare amoris certe adest, sed qua illud trajiciam certa navis 
        nulla adest. 

1165. Domina sociae succensens, quod nuntiam se fore negavit, dicit: 
        Qui in ipsa amicitia dolorem parant, in odio quid facient? 

1166. Sociae dicenti: Qui ex amore voluptatem perceperint, eos etiam 
      dolor eo allatus affliget - domina respondet: 
        Mare quidem est gaudium (amoris), amoris vero cruciantis dolor 
        est etiam major. 

1167. Sociae dicenti: navi virtutis mare amoris trajici potest - domina 
      respondet: 
        In amoris rapido fluminae natans littus non video. Ipsa media 
        nocte sum (auxilii inops et tamen superstes). 

1168. Domina, de duritia noctis loquens, lamentatur: 
        Mitissima est nox! Viventes omnes somno sopiens me solam 
        sociam retinet. 

1169. Duritia duri illius duritia ejus est major; hisce diebus 
      labuntur noctes. 

1170. Sociae dicenti: noli flere; si flebis, oculorum magna pulchritudo 
      evanescet - domina respondet: 
        Mentis instar ad illum contendens meus oculus flumen lacrimarum 
        trajicere non potest. 

CXVIII. Oculos desiderio consumi. 

1171. <Domina:>
      Oculus ipse quid dolet? Cum videntem me faceret, hunc dolorem 
      videbam numquam desinentem. 

1172. Qui modo incauto circumspiciebant nigri oculi, quid nunc modo 
      iniquo dolorem patiuntur? 

1173. Qui alacri vultu circumspiciebant, ipsi fundunt lacrimas. Hoc 
      sane ridendum est. 

1174. Dolorem insanabilem, qua fiam ad vivendum non potens, mihi 
      inferentes nigri oculi, ad flendum non petentes exsiccantur. 

1175. Somnum non capiens nunc dolet oculus meus, qui dolorem mihi 
      inferebat, quem ne mare quidem capiat. 

1176. Quam dulce est! Qui me hoc dolore afficiebant, oculi ipsi in 
      eo haerent. 

1177. Qui emolliti, emolliti exoptatum intuebantur oculi, afflicti afflicti 
      lacrimas effundant. 

1178. Sociae dicenti: Amatus non abiit; hic adest; patienter eum exspectare 
      debes - domina respondet: 
        Qui mei desiderio ardebat, mei negligens hic commoratur; eum 
        non videns oculus meus patientia caret. 

1179. Sociae dicenti: te ipsam patientia et oculum tuum somno uti oportet - 
      domina respondet: 
        Ubi non venerit, somnum non capiet; si venerit, somnum non 
        capiet; itaque gravem dolorem patitur. 

1180. Sociae dicenti: ne incusetur, crudelitatem ejus celare debes - 
      domina respondet: 
        Quae, ut ego, oculos habent pulsatis tympanis similes, ex 
        eorum animis secretum elicere non erit difficile. 

CXIX. De pallido colore dolere. 

1181. Domina, quae discessum probaverat, jam discessus impatiens 
      dicit: 
        Amanti ad non amandum consentiebam. De facie mea pallida 
        facta quocum conquerar? 

1182. Sociae timenti ne dolori succumbat, se non succumbere persuadens, 
      dicit: 
        Ab illo collatam se profitens pallor obortus in corpore meo insidet. 

1183. Sociae dicenti: venustas et pudor ne detrimentum capiant, patientem 
      te esse oportet: 
        Pulchritudinem et pudorem ademit, aegritudinem et dolorem 
        pro eis dedit. 

1184. Sociae dicenti: quid praemiserit et quas virtutes habeat, te non 
      fugit, cito redibit - domina respondet: 
        Memor sum, et quod memoro illius virtus est; itaque hic pallor 
        merum mendacium est. 

1185. Socia dominae: illo breve tantum spatium, inquit, discedente 
      patientiam rumpis. Domina prius facta in memoriam revocat: 
        Aspice, ibi dilectus meus abit; aspice hic corpori meo pallor 
        adrepit. 

1186. Ut nox, quae finem lucis exspectat, ita pallor, qui finem amplexus 
      exspectat. 

1187. Ilium amplexa jacebam; paullulum recedenti pallor mihi statim 
      aderat, quasi prehendi potuisset. 

1188. Sociae dicenti: te non decet ita pallescere, domina subirata respondet: 
        Dicunt: illam pallorem accepisse; non dicunt: ille eam deseruit. 

1189. Dummodo ille, qui mihi persuadebat, bene se habeat, corpus 
      meum, ut se habet, pallorem accipiat. 

1190. Socia, ut dominae dolorem mitiget, dominum reprehendit - 
      domina ejus, defensionem suscipit: 
        Modo ne, qui mihi, ut amarem, persuadebat, ipsum accusent, 
        crudelitatis, - mihi pallidae nomen imponi per me licet. 

CXX. Doloris solitarii magnitudo. 

1191. Socia dominae: amatus, inquit, te impatientior cito adveniat; tum 
      magna cum eo voluptate perfrueris - domina respondet: 
        Quae obtinuit, ut, quem amet, ipsam redamet, fructum amoris 
        obtinuit nucleo carentem. 

1192. Amor, quem amator amatae confert, similiter se habet ac si 
      nubes viventibus bona confert. 

1193. Iis solis, qui ab amatis amantur, convenit gloriari: vivimus. 

1194. Socia dominae: divina tibi, inquit, fidelitas est, quod timens, ne 
      dilectum reprehendat, illum te non diligere, retices; itaque fideles 
      maritae magni te facient - domina respondet: 
        Etiam dilectae infelices sunt, nisi ab eo, quem ipsae diligant, 
        diligantur. 

1195. Socia dominae: cum illum ames, inquit, animum ejus habens cognitum 
      patientia usa es - domina respondet: 
        Quem ego carum habeo, quid praestare mihi poterit, nisi ipse 
        me caram habeat. 

1196. Amor si unius tantum partis est propria, dulcis non est; si 
      porticam, qua portatur, imitans utrique est communis, dulcis est. 

1197. Solam me petit Amor. Num dolores et angores mei eum 
      fugiunt? 

1198. Domina, nullum nuntium videns a domino advenire, dicit: 
        Duriore animo est nemo, quam quae, etsi nullum ab amico amicum 
        verbum accipiat, in vita maneat. 

1199. Etsi amatus mihi non faveat, ipse illius sonus auri dulcis est. 

1200. A domino nullo nuntio accepto ipsa ei nuntium mittere meditans 
      secum dicit: 
        Qui tuus non est, ei tuum dolorem effundis. (Ipsum) mare imple. 
        Vale mi anime! 

CXXI. Memorum lamentatio. 

1201. Dominus nuntium perferenti socio dicit: 
        Tantummodo cogitanti summam voluptatem adfert; itaque 
        mulso dulcior est amor. 

1202. Amor qualis est? Ecce amica ejus suavitas! De iis, quae nos 
      amant, cogitantibus nihil damni nobis accidet. 

1203. De domino anxie cogitans domina sociae dicit: 
        Quamvis de me cogitare videatur, num cogitat? Sternutatio 
        mea, quamvis ori videatur, moritur. 

1204. Egone sum in illius animo? Ille in meo animo est. 

1205. Ex suo animo me exclusit. Nonne illum pudet in meum animum 
      perpetuo intrare? 

1206. Socia: voluptates, inquit, prioris conjunctionis recordans curis 
      vexaris, ejus rei oblivisci debes. Domina respondet: 
        Quonam vivo? Eo vivo, quod dierum, quibus cum illo conjunctus 
        fui, memoria in me vivit. 

1207. Si obliviscar, quid de me fiet? Etiamsi, quae oblivisci nequeo, 
      recorder, cor uritur. 

1208. Socia dominae: dominus, inquit, dolorem tuum agnoscens redibit 
      te consolaturus. Domina respondet: 
        Quantumvis de eo cogitem, non offenditur. Tantus est honor, 
        quem mihi praestat; nonne ita est? 

1209. Si illius, qui dicebat: nos unum sumus, vehementer recorder, 
      dulcis vita mea evanescet. 

1210. Luna! noli te occultare, ut illum (qui simul te intuetur) oculis 
      conspiciam, qui, non (a corde meo) discedens, procul abiit. 
      Vale luna! 

CXXII. Visum nocturnum enarrare. 

1211. Domina, quae vidit nuntium domini venientem, dicit: 
        Somnio, quod nuntium dilecti afferebat, quas dabo epulas? 

1212. Domina, nuntium missura, dicit: 
        Si, me rogante, niger oculus, pisci (qui dicitur) kajel similis 
        somnum ceperit, mecum conjuncto, quo modo re vera vivam, 
        dicam: i.e. somnio ego ipsa dilecto dicam, quod patiar. 

1213. Socia timet, ne domina non sustineat. Domina respondet se 
      sustinere posse: 
        Qui vigilantem me non amat, cum somnianti mihi appareat non 
        moriar. 

1214. Cum illum, qui vigilantem me non amat, inquirens ad me adducat, 
      in somnio voluptas mihi venit. 

1215. Tum quod vigilanti apparebat (erat dulce); jam ipsum somnium, 
      ubi apparuerit, dulce est. 

1216. Hoc unum, vigilare, nisi esset, in somnis amatus numquam 
      discederet. 

1217. Domina, quae de somno excitata dominum non videt, de conjunctione 
      in somnio facta cogitans impatienter dicit: 
        Qui vigilantem me non amat, crudelis ille, quamobrem somniautem 
        me cruciat? 

1218. Socia, ut se ipsam tranquillet, dominum reprehendente, domina 
      ejus defensionem suscipit: 
        Dormiendi tempore humero meo adhaerens, vigilandi tempore 
        statim in animum meum recedit. 

1219. Quae dormientes amatum non vident, vigilantem me non amanti 
      dolorem faciunt. 

1220. Illum vigilantem me deseruisse dicunt; certe dormientes eum 
      non vident oppidani. 

CXXIII. Nocte ingruente lamentari. 

1221. Domina vesperae subirata dicit: 
        Vespera non es, sed hasta, quae nuptarum consumit vitam. Vale 
        tempus vespertinum! 

1222. Domina affectum suum in vesperam transferens dicit: 
        Tristem oculum habes! vale, maesta vespera! Num ut amicus 
        meus etiam tua socia durum habet oculum? 

1223. Sociae ad patientiam exhortanti domina respondet: 
        Frigore ingruente expallescens vespera ita venit, ut angore 
        ingruente dolor meus crescat. 

1224. Ubi amatus non adest, vespera ut hostis in campum pugnae 
      cooritur. 

1225. Tempori matutino (utpote desiderium minuenti) quid grati, 
      vespertino (utpote desiderium augenti) quid ingrati feci? 

1226. Sociae dicenti: quae nunc talem te geris, quamobrem tum ad 
      discessum consensisti, domina respondet: 
        Cum amatus nondum discessisset, tempus vespertinum creare 
        dolorem nesciebam. 

1227. Sociae interroganti: quid est quod tempore vespertino talem te 
      geras, domina respondet: 
        Hic dolor mane germinat, per totum diem crescit, vesperi floret. 

1228. Fistula pastoralis vesperae, quae igni similis est, nuntia, mortifero 
      ferro est similis. 

1229. Si vespera mentem sollicitans extendatur, totum oppidum sollicitum 
      dolore afficietur. 

1230. Sollicita haec vespera ejus memor, qui totus naturam negotii 
      assumpsit (meque neglexit) vita mea, nondum extincta, extinguetur. 

CXXIV. Membrorum corruptela. 

1231. Dominae propter magnam sollicitudinem mututae socia dicit: 
        Ejus memores, qui procul discedens dolorem nobis relinquit, 
        oculos tuos venustatis florum pudet. 

1232. Oculi pallidi lacrimas fundentes videntur defectum amoris in 
      amato indicare. 

1233. Humeri die nuptiarum turgentes videntur te desertam esse, 
      palam declarare. 

1234. De brachio, cui discedente amico pristina venustas periit, discedentibus 
      viribus splendidus annulus delabitur. 

1235. Brachia, quibus cum armilla pristina venustas periit, duritiam 
      duri illius enuntiant. 

1236. Sociae ad se ipsam tranquillandum dominum reprehendenti domina 
      respondet: 
        Quod brachia cum armilla solvuntur, illum crudelem dici dolore 
        gravi doleo. 

1237. Domina, quia reprehensionem illius tolerare non potest, secum 
      dicit: 
        Cor meum! si duro illi clamorem tabescentium humerorum enunties, 
        num magni fies? 

1238. Dominus, qui confectis negotiis revertitur, ante factorum recordans, 
      secum dicit: 
        Cum amplectentia brachia paullulum remitterem, frons puellae 
        splendida armilla statim pallescebat. 

1239. Cum in medio amplexu lenis ventus nos sejungeret, puellae 
      magnus oculus lacrimis suffusus obscurabatur. 

1240. Obscuritas oculorum, quid splendidae fronti factum esset, aspiciens, 
      aegre ferebat. 

CXXV. Cum animo loqui. 

1241. <Domina:>
      Remedium quaerit, quo impatientiae suae medeatur: 
        Anime mi! nonne remedium quodcumque excogitans, quod dolorem 
        meum removeat, indicare mihi potes? 

1242. Domina domini videndi magno desiderio ardens dicit: 
        Cum ipse desiderio careat, dolor tuus stultitia est. Vale, cor 
        meum! 

1243. Anime mi! exspectando et cogitando quid cruciaris? In eo, qui 
      acerbum dolorem nobis intulit, cogitatio nos commiserans 
      nulla est. 

1244. Etiam oculum tecum auferas, mi anime! sin minus, illius 
      videndi cupidus me absumet. 

1245. Anime mi! num eum tamquam hostem possum dimittere, qui, 
      quamvis ego illi propria sim, mihi non sit proprius. 

1246. Animo, qui de duritate illius cogitans ire nolit, subirata dicit: 
        Anime! si amatum, amplectendo ad concordiam redeuntem, 
        vides, subirasci nescies. Iram irritam irasceris, anime mi! 

1247. Domina, quae pudore adducta ab eundo desistit, dicit: 
        Amorem mitte aut pudorem mitte. Utrumque sustinere non 
        possum. 

1248. Illum et misericordia carere et amore bene sciens, digressum 
      sequi cogitas, curis vexatus. Stultus es, mi anime! 

1249. Cum tamen intus commoretur amatus, cogitando ad quem accurris, 
      anime mi? 

1250. Domina, ut ostendat, quam necesse sit illius oblivisci, dicit: 
        Cum eum in animo habeam, qui me fugiens discessit, etiam 
        animi decus amittam. 

CXXVI. Pudoris interitus. 

1251. Sociae dicenti: ne pudor ac modestia pereant, patientia uti te oportet - 
      domina respondet: 
        Axis amoris ostium verecundiae effringit, quod clausum erat 
        obice pudoris. 

1252. Socia, amorem, inquit, in animo natum in animum includere te 
      oportet. Domina respondet: 
        Amor, qui dicitur, inclemens est. Vel media nocte cor meum 
        agitat. 

1253. Volo quidem amorem occultare, sed ut sternutatio improviso 
      apparet. 

1254. Utique mihi videor verecunda esse, sed amor claustrum perrumpens 
      in apertum prodit. 

1255. Socia, qui nostri, inquit, oblitus est, ejus nos oblivisci volumus. 
      Domina respondet: 
        Eam animi magnitudinem, quae amore vacuum non sectetur, 
        amoris dolore vexatae ignorant. 

1256. Cum cupiditate ardeam viri amore vacui sectandi, dolor, qui 
      me afflixit, qualis erit? Nimirum lenissimus! 

1257. Sociae dicenti: quae cum domino ab alia muliere revertente 
      omni pudore abjecto iterum te conjungis, quid est, quod amorem 
      non recuses - domina respondet: 
        Qui pudor dicitur, eum non novi, si quod amans cupio amatus 
        praestat. 

1258. Vox blanda perfidi illius fraudis periti telum est, quod decus 
      muliebre frangat. 

1259. "Amorem recusare volo" ita dicens illum vitabam. Cum autem 
      viderem animum meum ad complexum currere, (eum) amplectebar. 

1260. Quae cor habeat, quod adipi igni imposito est simile, num ea 
      etiam dicere potest: ab amplexu recedere perseverabo? 

CXXVII. Desiderium mutuum. 

1261. <Domina:> 
      Illius videndi cupida dicit: 
        Oculi etiam splendore privati obscuri sunt facti; diebus post 
        discessum ejus tangendis digiti mei attriti sunt. 

1262. Sociae dicenti: cum crescat impatientia, te oportet illius non recordari 
      sed oblivisci - domina respondet: 
        Quae fulgens ornamentum habes, si nunc illius obliviscar, post 
        decore omni me fugiente armilla de brachio delabetur. 

1263. Victoriam desiderans discessit animum socium habens; ego 
      reditum ejus desiderans etiamnunc vivo. 

1264. Ejus qui abest reditum cogitans propter conjunctionis voluptatem 
      gaudio elatus assurgit meus animus. 

1265. Socia reditum domini nuntians dicit: noli impatiens colorem mutare - 
      domina respondet: 
        Utinam conjugem, ut oculi satientur, adspiciam. Ubi videro, a 
        teneris humeris pallor recedet. 

1266. Utinam unicus ille dies, quo veniet conjux meus, oriatur. Tum 
      bibam, ut acerbus dolor totus moriatur. 

1267. Num recedam? num me dedam? num (utrumque) misceam? 
      quando venerit amicus meus (praestantia) oculum aequans. 

1268. <Dominus:>
      Dominus, qui regem comitatus est, negotii confectione dilata, de 
      domina cogitans secum dicit: 
        Utinam rex pugnam ingrediens vincat ac dividat; ego domum 
        ingrediens vesperae festas epulas apparem necesse est. 

1269. Quae dies quibus rediturus est, qui procul abiit, anxie observant, 
      iis unus dies, ut septem, praeterlabitur. 

1270. Si cor illius fractum profundatur, quid juvat, si (me) adeptura 
      est, quid, si jam est adepta, quid si complexus fit. 

CXXVIII. Mentem declarare. 

1271. Domina, videns dominum post discessum iterum sibi conjunctum 
      conjunctionem magno ardore per multos dies iterum iterumque 
      collaudare, ne denuo discedat, timet. Id observans dominus dicit: 
        Etiamsi occultas, niger oculus tuus (quasi) effrenatus tibi non 
        obsequitur; nescio quid dicere cupit. 

1272. Illa propter pudorem id non profitente, dominus sociae dicit: 
        Puella, cui venustas est oculum totum occupans et brachium 
        bambas simile, ingenium totum muliebre magnopere possidet. 

1273. Filo in bullis vitreis translucenti simile in venustate mulieris 
      aliquid est (quod, etiamsi occultatum, tamen apparet). 

1274. Ut in calyce floris se pandenti - odor, ita in calyce puellae 
      risus se pandenti aliquid inest. 

1275. Occultae artes, quibus utitur artam armillam habens, eximium 
      remedium suppeditant ad magnum dolorem removendum. 

1276. Domina, quae domini mentem jam intellexit, sociae nuntiaturae 
      eam indicat: 
        Quod ille (discessum) graviter ferens ardore me complectitur, 
        ita se habet, ut ego, aegre ferens de defectu amoris (iterum 
        discedentis) cogitem. 

1277. Frigidi littoris dominum me deserere in animo habere, prius 
      quam ego ipsa armilla mea sensit. 

1278. Heri amatus discessit. Jam ex septem diebus corpus meum pallidum 
      factum est. 

1279. <Socia:>
      Socia, quae voluntatem domini intellexit, dominam de ea certiorem 
      facit: 
        Armillam intuebatur, exiles humeros intuebatur, pedes intuebatur. 
        Quae (ad animum comitandi conjugem significandum) illic 
        faciebat, haec sunt. 

1280. <Dominus:>
      Dominus voluntatem suam non deserendi sociae ostendit: 
        Ita oculo dolorem amoris ostendentem implorare indoles muliebris 
        est, qua praestantior nulla. 

CXXIX. Conjunctionem desiderare. 

1281. <Domina:> 
      Sociae, quae ridens dominae dixit: domino qui voluntatem suam 
      abeundi significaverit, quamobrem non indignaris? - domina 
      respondet: 
        Recordantes gaudio, aspicientes laetitia impleri, non bibentibus 
        sed amantibus obtingit. 

1282. Si amor advenit, mensura palmyram exaequans, ira (amorem 
      recusans), etiamsi grani milii mensuram habeat, esse non potest. 

1283. Etiamsi me non curans faciat, quae (ipsi) placeant, illum non 
      videntes oculi mei non quiescent. 

1284. Socia! ad renuendum ipsa tendebam; ad complectendum immemor 
      tendebat cor meum. 

1285. Oculo similis, qui se pingentem penicillum non videt, ego vitium 
      conjugis non video, ipsum videns. 

1286. Illum videns errata non video; illum non videns nihil nisi errata 
      video. 

1287. Me ita perire sciens, quare renuam, ejus similis, qui se abripi 
      sciens in aquam insiliat? 

1288. <Socia:> 
      Socia desiderium dominae iterum se conjungendi cognitum habens, 
      domino dicit: 
        Quod mulsum est bibentibus, etiamsi dolore, qui ignominiam 
        inurit, afficiat, idem, perfide, est pectus tuum. 

1289. Illa recusare non desinente dominus dicit: 
        Floribus tenerior amor est. Suavitas ejus paucis contingit. 

1290. (Olim?) oculo renuens turbabatur, (animo) complectandi me ipso 
      cupidior. 

CXXX. Animo irasci. 

1291. Animo suo qui, quamvis vitium domini adsit, iram non cogitet, 
      domina dicit: 
        Quamvis videas illius cor suum esse, quamobrem, cor meum, 
        meum non es? 

1292. Quamvis videas illum esse non amicum, eum adis, quasi sit 
      non inimicus. 

1293. Te ad libidinem illum adire num inde explicandum est, quod 
      infelicibus (quibus adnumeranda sum) amici nulli sunt? 

1294. Anime mi! Quis posthac tale tecum consilium capiet? Non (ut 
      constitueras) - primum renuens - frueris. 

1295. Sociae, quae ad nuntium perferendum se paravit, interroganti 
      domina respondet: 
        Timet ne illum non adipiscatur; ubi adeptum est, discessum 
        timet; dolori non desinenti obnoxium est cor meum. 

1296. Quoties sola eram illum cogitans, animus meus in eo erat, ut me 
      exederet. 

1297. Ignobili fatuoque animo meo, qui illius oblivisci non possit, 
      obnoxia ipsa pudoris oblita sum. 

1298. Si illi exprobrabo, probrum mihi erit; id cogitans animus meus 
      virtutem ejus meditatur. 

1299. Illa perpetuo renuente dominus dicit: 
        Cum cor meum subvenire nolit, quis dolori meo subveniet? 

1300. Cum cor nostrum esse nolit, inimicos nostros non esse, res 
      parva est. 

CXXXI. Subirasci. 

1301. <Socia:> 
      Socia, quae ad nuntium perferendum se accinxit, ut domina assentiatur, 
      ridens dicit: 
        A complexu abstinens duram te praebes; durum illius amandi 
        dolorem paullulum intueamur. 

1302. Socia, ut morositatem removeat et nuntii perferendi veniam impetret, 
      dicit: 
        Submorosam esse simile est ac si satis sit salis; morositatem 
        continuare simile est ac si salis nimium sit. 

1303. Domina domino ab altera muliere redeunti irata dicit: 
        Submorosis non morem gerere perinde se habet, ac si acerbe 
        patientes acerbo dolore afficias. 

1304. Cum submorosis in gratiam non redire simile est ac si herbae 
      serpenti jam flaccidae radicem subtrahas. 

1305. Dominus, qui dominae morositate superata illi conjunctus est, 
      secum dicit: 
        Etiam viris bonis eximiae indolis mulieris morosa indoles pulchra 
        est. 

1306. Amor, si deest odium, pomo maturo, si deest morositas, pomo 
      crudo similis est. 

1307. Si quaerendum est: reconciliatio morabiturne nec ne? etiam 
      morositati aliquid doloris inest. 

1308. Si amici nulli sunt, qui te dolore affici sciant, dolor quid prodest? 

1309. Aqua cum frigore conjuncta dulcis; in amantibus morositas 
      dulcis est. 

1310. Quod animus meus cogitat sese conjungere cum ea, quae morositate 
      sua ipsum languescere sinit, (ipsius) cupiditas est (qua illa 
      caret)! 

CXXXII. Ira artificiosa. 

1311. Domino a solemni pompa redeunti domina dicit: 
        Quodcumque naturam muliebrem habet, illum oculis devorat. 
        Pectori tuo adjungi nolo, perfide! 

1312. Sociae post discessum domini venienti domina narrat, quid sibi cum 
      domino conveniente acciderit: 
        Dum subirata tacebam, ille bene sciens, me "diu vivas", dicturam 
        esse, sternutavit. 

1313. <Dominus:>
      Sociae, quae morositatem dominae animadvertit, interroganti: quid 
      est quod etiam cum illa conjuncto tibi hoc accidat - dominus 
      respondet: 
        Etiamsi corallas induo, irascitur, dicens: ut uni (a te dilectae) 
        ostendas, eas induisti. 

1314. Dicebam: nos majorem quam omnes habemus amorem (mutuum) 
      Tum irascebatur, dicens: quam omnes, quam omnes! (amas ergo 
      praeter me alias). 

1315. Dicebam: in hac vita numquam te deseram. Statim illius oculi 
      lacrimis implebantur (quasi dixissem: in hac tantum vita, sed 
      non in futura). 

1316. Cum ego dicerem: tui recordabar - illa, statim in iram incidens, 
      itaque, inquit (interdum) mei oblitus eras. 

1317. Cum sternutarem, gratulabatur, sed statim (mentem) mutans 
      flebat dicens: quae tandem tui meminit, dum sternutas? 

1318. Cum sternutationem reprimerem, dicebat: Num tuarum recordationem 
      occultare mihi cupis? 

1319. Etiamsi illam placare studeo, irascitur dicens: idem facis ceteris. 

1320. Etiamsi apud illam sedens cogito (eam) adspicio, irascitur, 
      dicens: quam cogitans, omnia (membra mea) adspicis? 

CXXXIII. Voluptas in amore recusando. 

1321. <Domina:> 
      Socia, quia intellexit dominam sine caussa irasci, dicit: quamobrem 
      tandem ita irasceris? Domina respondet: 
        Etiamsi in illo nihil sit vitii, modus illius amandi (dulcissimus) 
        morositatem facile potest excitare (cogitanti mihi fieri posse, 
        ut me deserat). 

1322. Socia dominae: cum inquit, etiam non recusans amore illius perfruaris, 
      quamobrem recusatione illa te ipsum crucias? Domina 
      respondet: 
        Ex recusando dolor proficiscitur quam minimus, et (tamen ita) - 
        illius amor, etiamsi marcescat, incrementum capit. 

1323. Praeter recusationem mundus caelestium nullus iis est, qui similes 
      sint ac si cum terra aqua misceatur (i.e. ac si terrae naturam 
      aqua assumat). 

1324. Sociae dicenti: qua re haec morositas tua cedet? domina 
      respondet: 
        In ipsa morositate, quae arcte conjungit, telum est, quod consilium 
        meum frangat (scil. verba submissa et blanda). 

1325. In eo ipso, quod se removet, tener humerus amatae unicam 
      voluptatem habet. 

1326. Quae edimus concoquere dulcius est quam edere. In amore 
      complexu ipso ejus recusatio dulcior est. 

1327. Qui in recusando perdunt, vincunt. In reconciliatione hoc 
      cognoscetur. 

1328. Recusatione num condimentum (iterum) recuperabimus, quod 
      (alias) ex complexu, fronte ardente, ortum est? 

1329. Fulgens ornamentum habens utinam recuset; ut ego implorem, 
      utinam nox producatur! 

1330. Recusare amori voluptati est; recusationi voluptati est denuo 
      inter se amplexari.